• Η μετάφραση από τα αγγλικά της λέξης albanians δεν είναι αλβανοί, αλλά αλβανόφωνοι ή ελληναλβανοί.

• Το democratic party μεταφράζεται ως οχλοκρατικό κόμμα.

• The klephts or brigands μεταφράζεται ως οι κλέφται.

Τα παραπάνω είναι ένα πολύ μικρό δείγμα των μεταφραστικών αυθαιρεσιών του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο έργο του βρετανού ιστορικού και φιλέλληνα George Finlay: Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως.

Η ιστορική μαρτυρία του Finlay για τα γεγονότα του ΄21 είναι πολυσήμαντη. Ο συγγραφέας έζησε πολλά χρόνια στο νέο κράτος και γνώρισε από προσωπική αυτοψία πρόσωπα και πράγματα. Μορφωμένος, οξύς και διορατικός όπως ήταν, εξιστόρησε τα γεγονότα όσο πιο αμερόληπτα κι αντικειμενικά μπορούσε κι έκρινε τους πρωταγωνιστές του ΄21 και τις καταστάσεις με αυστηρότητα λέγοντας πολλές αλήθειες, οι οποίες όμως ήταν διαφορετικές από την επίσημη προωθούμενη παραμυθολογία της Ρωμιοσύνης.

Αυτός ήταν κι ο λόγος, που το τόσο σημαντικό αυτό έργο, αν κι είχε μεταφραστεί, παρέμεινε ανέκδοτο για ενάμιση σχεδόν αιώνα. Κυκλοφόρησε σχετικά πρόσφατα, δυστυχώς όμως με την αρχική μετάφραση του Παπαδιαμάντη, ο οποίος, στην προσπάθειά του να αμβλύνει όσο το δυνατόν τις αναφορές του Finlay, ώστε να μην πάει ο νους του αναγνώστη «στο κακό», έχει προβεί σε πλείστες μεταφραστικές αθλιότητες.


George Finlay

Ο George Finlay ήταν σκωτσέζος. Γεννήθηκε στο Kent το 1799 και ξεκίνησε να σπουδάζει νομικά στο University of Glasgow. Το 1821 πήγε στο Göttingen για να συνεχίσει τις σπουδές του, τις οποίες εγκατέλειψε το 1823, προκειμένου να επισκεφθεί την Ελλάδα. Για περισσότερο από ένα χρόνο αφιερώθηκε στην εκμάθηση της γλώσσας, της ελληνικής ιστορίας και των αρχαιοτήτων. Ύστερα από δύο χρόνια γύρισε στη Σκωτία, όπου έλαβε το πτυχίο του στα νομικά.

Επέστρεψε στην Ελλάδα και το 1830 αγόρασε από τους γιους του μεγαλοτσιφλικά Κιαμίλ Μπέη μια έκταση στην Αττική, πιθανότατα το τσιφλίκι Λιοσάτι (σημερινός Κοκκινόβραχος στις Αφίδνες). Είχε κάποιες οικονομικές προστριβές με το νεοσυσταθέν κράτος, όταν επιδίωξε −και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε− να δημιουργήσει μεγάλη ακίνητη περιουσία. Ήρθε σε ευθεία αντιπαράθεση προς αυτό κι απογοητεύτηκε, όταν, παρά τις προσπάθειές του, δεν κατάφερε να κάνει εισαγωγή καινοτόμων μεθόδων αγροτικής καλλιέργειας. Αφιέρωσε τότε τον εαυτό του στη συγγραφή ιστορικών έργων για την ελληνική ιστορία. Εκτός από κάποια σύντομα διαλείμματα, πέρασε όλη την υπόλοιπη ζωή του στην Αθήνα, όπου και πέθανε το 1875.


«Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»

Το βιβλίο εκδόθηκε στα αγγλικά στο Λονδίνο το 1861. Είχαν προ πολλού καταθέσει τις θέσεις τους περί δήθεν ιστορικής συνέχειας κι Ελληνοχριστιανισμού οι Κ. Παπαρρηγόπουλος και Σπ. Ζαμπέλιος, όπου βασίστηκε η δημιουργία του σύγχρονου εθνικού φαντασιακού της Ρωμιοσύνης και τις οποίες φαίνεται να ασπάζεται κι ο Finlay.

Δεν ήταν δηλαδή ο Finlay ένας ακόμα Fallmerayer, που επειδή έγραφε ότι «ούτε μια απλή σταγόνα αίματος, γνήσιου ελληνικού αίματος, δεν τρέχει στις φλέβες των χριστιανών κατοίκων της σημερινής Ελλάδας»
(Ιστορία της Χερσονήσου του Μοριά κατά το Μεσαίωνα, τόμ. Α΄, ΙΙΙ-ΧΙV), δαιμονοποιήθηκε και στοχοποιήθηκε από τη Ρωμιοσύνη. Το αντίθετο μάλιστα. Το συγγραφικό εγχείρημα του Finlay κλίνει προς μια ευρύτερη ενιαία θεώρηση του ιδεολογήματος της διαχρονικής παρουσίας των κατοίκων του ελλαδικού χώρου από τους αρχαίους χρόνους έως την εποχή του.

Η σχέση του με τους ρωμιούς ήταν μια σχέση τεταμένη, κυμαινόμενη, όπως φαίνεται στην Ιστορία του, ανάμεσα στη συμπάθεια και στην έντονη επίκριση. Το έργο του χρήζει ιδιαίτερης προσοχής. Η πλούσια εξιστόρηση των γεγονότων, η άμεση βίωσή τους από τον ίδιο και το γλαφυρό ύφος προσγράφονται στο ενεργητικό του. Επιπλέον, η ανάδειξη του οικονομικού και κοινωνικού παράγοντα ως συνεξεταστέων στη διαμόρφωση του ιστορικού γίγνεσθαι αποτελεί θετικό επίτευγμα για την εποχή της σύνταξής του.

Οι κυριότερες θέσεις του, όπως αποτυπώνονται στο χιλίων σχεδόν σελίδων, δίτομο για την ελληνική έκδοση έργο του, είναι:

• Οι ρωμιοί αποτελούν αυθύπαρκτη εθνική οντότητα.

• Οι ρωμιοί ασκούσαν κυριαρχική επιρροή στην ευρύτερη έκταση της οθωμανικής αυτοκρατορίας χάρη, όχι μόνο στην ποσοτική, αλλά στην ποιοτική τους στάθμη.

• Ενδεικτική είναι η ριζική αντίθεσή του στην ανώτερη εκκλησιαστική ιεραρχία, στους φαναριώτες ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας, στους εμψυχωτές της Φιλικής Εταιρείας και κυρίως του Αλέξανδρου Υψηλάντη ως «αναξίου αρχηγού και ανθρώπου».

• Εκφράζει έκδηλη δυσπιστία, με λίγες εξαιρέσεις, εναντίον των προυχόντων και των πρωταγωνιστών του ΄21, λιγότερο του Παπαφλέσσα ή του Πετρόμπεη και περισσότερο του Οδυσσέα Ανδρούτσου και του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, τους οποίους χαρακτηρίζει ως «διεστραμμένους και ηθικώς αναξίους».

• Εμμένει κατ΄ εξακολούθηση στη μομφή ότι οι ρωμιοί κατέσφαζαν μαζικά τους οθωμανούς σε περιοχές που επικρατούσαν.

• Επισημαίνει τις βιαιότητες που διαπράχθηκαν σε βάρος των ρωμιών, δηλωτικές πνεύματος ανάμικτης θρησκοληψίας και θηριωδίας, που αποδίδει στους οθωμανούς.

• Καταφέρεται κατά των ηγητόρων του ΄21, τους οποίους χαρακτηρίζει συλλήβδην ως «αναξίους»: «Ουδέ εις έξοχος ανήρ προέχει ως πρότυπον των αρετών του έθνους. Πάρα πολλοί είναι περιβόητοι ως αντιπρόσωποι των κακών του έθνους».

• Επικρίνει τις εμφύλιες έριδες των ρωμιών, καθώς και όσες δαπανηρές ατασθαλίες επέφεραν τη διασπάθιση των εξωτερικών δανείων που συνήψαν οι αντιπρόσωποί τους.

• Το κριτικό του πνεύμα απέναντι στους ρωμιούς παραμένει εξακολουθητικά αυστηρό σε όλο το έργο.


Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης ήταν δημοσιογράφος, μεταφραστής και συγγραφέας. Ο πατέρας του ήταν ιερέας στη Σκιάθο κι έτσι εξοικειώθηκε νωρίς με τα εκκλησιαστικά πράγματα, τη θρησκευτικότητα, τα εξωκλήσια και την ήσυχη ζωή του νησιώτικου περίγυρου. Όλα αυτά διαμόρφωσαν μια χριστιανική ιδιοσυγκρασία, που διατήρησε έως το τέλος της ζωής του.

Eπισκέφτηκε το Άγιο Όρος μαζί με ένα φίλο του, όπου παρέμεινε οκτώ μήνες ως δόκιμος μοναχός. Μη θεωρώντας τον εαυτό του άξιο να φέρει το «αγγελικό σχήμα», επέστρεψε στην Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του, πράγμα που στοίχισε στον πατέρα του, ο οποίος τον περίμενε να γυρίσει καθηγητής στο νησί για να βοηθήσει τις τέσσερις αδελφές του. Οι τρεις από αυτές παρέμειναν ανύπαντρες και του παραστάθηκαν με αφοσίωση.

Δημοσιογραφούσε κι έκανε μεταφράσεις από τα γαλλικά και αγγλικά, γλώσσες που λίγοι γνώριζαν στην εποχή του. Η αμοιβή του στην εφημερίδα «Ακρόπολη» ήταν υπέρογκη, ενώ κέρδιζε αρκετά κι από συνεργασίες του με άλλες εφημερίδες και περιοδικά. Η οικονομική του κατάσταση όμως, στάθηκε για πάντα η αδύνατη πλευρά του. Ήταν σπάταλος κι ανοργάνωτος όσον αφορά στη διαχείριση των χρημάτων του. Όταν έπαιρνε το μισθό του, πλήρωνε τα έως τότε χρέη του και σπαταλούσε χωρίς σκέψη για την αυριανή μέρα. Έτσι, έμενε πάντα φτωχός και στενοχωρημένος, χωρίς να μπορεί να αγοράσει ακόμη και τα στοιχειώδη.

Δεν μπορούσε να περιποιηθεί τον εαυτό του και η μεγάλη ανεμελιά του συνοδευμένη από κάποια φυσική ραθυμία και νωθρότητα με μια πλήρη αδιαφορία για τα βιοτικά, τον κρατούσε σε κατάσταση αθλιότητας. Ήταν μονίμως άπλυτος, απεριποίητος, σχεδόν κουρελής, ενώ μπορούσε να ζει με αξιοπρέπεια.

Αυτός ο περίεργος και απόκοσμος τρόπος ζωής, με την παράλληλη προσήλωσή του στη θρησκεία, τον έκανε να μοιάζει με κοσμοκαλόγερο. Συνήθιζε να κάνει αγρυπνίες και να ψάλλει στην εκκλησία του Αγίου Ελισσαίου στην Πλάκα. [Ο Ελισσαίος, σύμφωνα με τις Γραφές, ήταν ένας καραφλός άγιος, που επειδή τον κορόϊδευαν κάτι παιδιά, τα καταράστηκε «εν ονόματι Κυρίου», οπότε εμφανίστηκαν δυο αρκούδες κι έφαγαν σαρανταδύο από αυτά: «Και αναβαίνοντος αυτού εν τη οδώ, παιδάρια μικρά εξήλθον εκ της πόλεως και κατέπαιζον αυτού και είπον αυτώ· ανάβαινε, φαλακρέ, ανάβαινε. Και κατηράσατο αυτοίς εν ονόματι Κυρίου· και ιδού εξήλθον δύο άρκοι εκ του δρυμού και ανέρρηξαν απ᾿ αυτών τεσσαράκοντα και δύο παίδας». (Βασιλειών Δ΄, 2, 23-24)].

Όταν παρακινημένος από βιοποριστικές ανάγκες άρχισε το 1904 να μεταφράζει το εκτεταμένο πόνημα του Finlay, είχαν ήδη περάσει τέσσερις και πλέον δεκαετίες από την πρώτη έκδοσή του.

Το ξενύχτι και προπάντων το ποτό, που σιγά-σιγά του έγινε πάθος, καθώς και το τσιγάρο, κατέστρεψαν την υγεία του Παπαδιαμάντη και τον οδήγησαν πρόωρα στο θάνατο.

Απεβίωσε το 1911 χωρίς να προλάβει να δει εκδομένο το κείμενό του, το οποίο έκτοτε παρέμεινε ανέκδοτο μέχρι το 2008, οπότε χάρη στην πρωτοβουλία του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, επιτεύχθηκε η δημοσίευσή του.


Γιατί άργησε τόσο η έκδοση

Την εξήγηση για τη μη έκδοση της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως δίνει ο Γιάνης Κορδάτος στον πρόλογο της πρώτης δημοσιευμένης μετάφρασής της:

Κοντεύουν από τότε εκατό χρόνια και όμως δεν μεταφράστηκε στα ελληνικά ή πιο σωστά μεταφράστηκε από τον Αλέξ. Παπαδιαμάντη, αλλά δεν βρέθηκε εκδότης να την τυπώσει και ο Παπαδιαμάντης παραχώρησε τη μετάφρασή του στο Γιάννη Βλαχογιάννη αντί πινακίου φακής.

Η κυριότερη αιτία που δεν τυπώθηκε η ελληνική μετάφραση του Παπαδιαμάντη, είναι γιατί ο Φίνλεϋ εξιστόρησε τα γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης όσο μπορούσε πιο αμερόληπτα και αντικειμενικά και έκρινε πρόσωπα και πράγματα με πολλήν αυστηρότητα και είπε πολλές τσουχτερές αλήθειες.

Μεταφραστικές αυθαιρεσίες

Ο Παπαδιαμάντης, λοιπόν, αναλαμβάνει να μεταφράσει την Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως του Finlay. Μια ιστορία ενοχλητικά αμερόληπτη. Μια ιστορία, που κάνει λόγο για έλληνες, αλβανούς ή βλάχους, εξετάζοντάς τους σα διαφορετικές εθνοτικές ομάδες, που απλά συνεργάστηκαν το ΄21, δίνοντας απόλυτη αξία στο κριτήριο της γλώσσας.

Αυτή η ιστορία δεν ταιριάζει όμως στο φαντασιακό του βαθύτατα ελληνοχριστιανού Παπαδιαμάντη, ο οποίος έχει αντιρρήσεις για πολλές θέσεις του σκωτσέζου συγγραφέα. Αποφασίζει λοιπόν, να κάνει αλλαγές κατά το δοκούν:

• Σε πολλές περιπτώσεις δεν χρησιμοποιεί στη μετάφραση τις λέξεις που πρέπει, αλλά σκόπιμα διαφορετικές, με τις οποίες όμως αλλάζει το νόημα.

• Αλλού αφαιρεί ολόκληρες παραγράφους.

• Σε άλλα σημεία προσθέτει δικές του.

Γενικά δηλαδή, έχει αυθαιρετήσει ασύστολα επί του αγγλικού κειμένου κι έτσι ο ανυποψίαστος αναγνώστης του ελληνικού κειμένου, σε πλείστες των περιπτώσεων βγάζει εντελώς διαφορετικό νόημα από εκείνο που στην πραγματικότητα είχε γράψει ο Finlay.

Στον Πρόλογο της έκδοσης της Βουλής των Ελλήνων βέβαια, εκθειάζεται για την πολύ όμορφη μετάφρασή του: «Η −γνωστή και στο υπόλοιπο έργο του− ελληνογνωσία του Παπαδιαμάντη είναι εμφανής και στη μετάφραση του Φίνλεϋ, και αποτελεί έναν από τους παράγοντες που καθιστούν και το συγκεκριμένο κείμενο πολύτιμο δημιούργημα του παπαδιαμαντικού γλωσσικού εργαστηρίου».

Στη συνέχεια θα παραθέσουμε ορισμένες χαρακτηριστικές, διαστρεβλωτικές του νοήματος του αρχικού κειμένου, αυθαίρετες παρεμβάσεις του Παπαδιαμάντη.


Albanians = Αλβανόφωνοι ή Ελληναλβανοί

Η μετάφραση της λέξης albanians είναι αλβανόφωνοι, σύμφωνα με τον Παπαδιαμάντη (τόμ. Α΄, σελ. 262 της ελληνικής έκδοσης).

Όμοια μεταφράζει: «The Albanian population of Attica» ως: «Οι αλβανόφωνοι της Αττικής» (τόμ. Α΄, σελ. 351).

Η πρόταση: «But Greek envy sacrificed the Albanian hero» μεταφράζεται ως: «Αλλ΄ ο ελληνικός φθόνος εθυσίασε τον Ελληναλβανό ήρωα» (τόμ. Α΄, σελ. 363).

Κύρια προσπάθεια της επιχείρησης δημιουργίας ελληνικής εθνικής ταυτότητας από επίσημους και μη φορείς της Ρωμιοσύνης από τον 19^ο αιώνα και εντεύθεν αποτέλεσε η προσπάθεια «απόδειξης» της φυλετικής καθαρότητας, δηλαδή της συνέχειας των σημερινών κατοίκων του ελλαδικού χώρου στο χρόνο και στο χώρο. Εργασίες-μελέτες από κύκλο λογίων της εποχής που δημοσιεύτηκαν κατά κόρον, εξακολουθούν δε αυτούσιες ή παρόμοιες να δημοσιεύονται σε εθνικιστικά περιοδικά και ιστοσελίδες ακόμα και σήμερα, αφιερώθηκαν σε μια αγωνιώδη προσπάθεια να αποδοθεί η προέλευση αλβανικών, σλάβικων, τούρκικων κ.λπ. λέξεων, ονομάτων και τοπωνυμίων σε δήθεν παραφθορές της αρχαίας ελληνικής γλώσσας.

Ήταν όμως εκτεταμένοι οι εποικισμοί διαφόρων φυλετικών ομάδων στον ελλαδικό χώρο όλο το Μεσαίωνα και όχι μόνο.
Πολλές σχετικές μελέτες μπορείτε να βρείτε στο Αφιέρωμα της «Ελεύθερης Έρευνας»: Η πραγματική καταγωγή μας.

Ειδικά για τους −ενοχλητικούς για τον Παπαδιαμάντη και τον ρωμέικο εθνικισμό− αλβανούς στα νησιά Ύδρα και Σπέτσες:

• Όλοι οι κάτοικοι της Ύδρας ήταν αλβανοί (Βλ. Αντ. Μηλιαράκη: «Γεωγραφία πολιτική νέα και αρχαία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας», έκδ. Νότη Καραβιά, Αθήνα, 1995, πρώτη έκδοση: 1886).

• Πολλά αλβανικά τοπωνύμια επιβίωναν έως τις αρχές του 20^ού αιώνα, όπως φαίνεται και στον εικονιζόμενο χάρτη των Σπετσών του 1901.

• Ο Παπαρρηγόπουλος γράφει για τον Κουντουριώτη: «Λαλήσας προς τους μεν ναύτας αλβανιστί προς δε τους πεζούς ελληνιστί». (Οι ναύτες ήταν υδραίοι κι αναγκάστηκε να τους μιλήσει αλβανικά, προκειμένου να τον καταλάβουν).

Για τους μεσαιωνικούς αλβανικούς εποικισμούς στον ελλαδικό χώρο και τη σχέση των αλβανών με το '21, διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Από τον Σπάτα και τον Τατόη, στο Χαλάνδρι και τη Λούτσα....

Στον Α΄ τόμο της Ιστορίας της Ελληνικής Επαναστάσεως, σελίδα 344 και 345, οι αλβανοί που περιγράφει ο Finlay, μεταμορφώνονται αυτή τη φορά από τον Παπαδιαμάντη σε ελληναλβανούς. Στην πρώτη περίπτωση ο Finlay αναφέρεται σε αλβανούς στο Μπούρτζι και στη δεύτερη σε αλβανούς της Ύδρας και των Σπετσών.

Δηλαδή, ο Παπαδιαμάντης τη λέξη albanians άλλοτε τη μεταφράζει ως αλβανόφωνοι κι άλλοτε ως ελληναλβανοί. Ποτέ ως αλβανοί!

Αυτό γίνεται συνέχεια σε όλο το έργο. Ενδεικτικά: Albanian crews = αλβανόφωνα πληρώματα (τόμ. Α΄, σελ. 490).


Kλέφτες ή ληστές

Finlay: As the authority of the armatoli declined, the klephts, or brigands, grew up into political and social importance as a permanent class in the Greek nation.

Παπαδιαμάντης: Όταν η εξουσία των αρματωλών εξέπεσεν, οι κλέφται απέκτησαν πολιτικήν και κοινωνικήν σημασίαν ως μόνιμος τάξις εις το Ελληνικόν έθνος (τόμ. Α΄, σελ. 67).

Έχει παραληφθεί η μετάφραση της λέξης brigands (ληστές). Ενώ το κείμενο αναφέρεται σε κλέφτες ή ληστές, ο Παπαδιαμάντης παρέλειψε τη λέξη ληστές. Προφανώς, ο προσδιορισμός αυτός χαλούσε την εικόνα των κλεφτών του εθνικού φαντασιακού, ως δήθεν ελευθερωτών.


Εξαφάνιση αλβανών

• Finlay: Livanatis is a village peopled by Christian Albanians, near Talanta.

Παπαδιαμάντης: Λιβανάταις (πολίχνη παρά την Αταλάντην) (τόμ. Α΄, σελ. 68).

Το ότι οι Λιβανάτες είναι ένα χωριό που κατοικούνταν από χριστιανούς αλβανούς, εξαφανίστηκε. Στη θέση του μπήκε το πολίχνη παρά την Αταλάντην.


• Finlay: The chief authority was conceded to the Albanian shipowners.

Παπαδιαμάντης: Η πρώτιστη εξουσία παρεχωρήθη εις τους εκ των ναυτικών νήσων.

Οι αλβανοί πλοιοκτήτες χάθηκαν (τόμ. Α΄, σελ. 379 και τόμ. Α΄, σελ. 488).


Εξαφάνιση ενοχλητικών αναφορών

• Στον Α΄ τόμο, σελ. 137, σε δύο εκτενείς παραγράφους, γίνεται λόγος για τις στρατιωτικές αρετές του Χουρσίτ Πασά, ο οποίος συγκρίνεται με τον Φίλιππο Ε', που εισέβαλε στο έδαφος των αιτωλών και κατέστρεψε την πρωτεύουσα της Συμπολιτείας, το Θέρμο. Γίνεται λόγος για κάψιμο των δημόσιων κτιρίων και κομμάτιασμα των αγαλμάτων. Επίσης, επισημαίνεται ότι στην περιοχή πολλά τοπωνύμια είναι σλαβικά.

Οι δύο αυτές ενοχλητικές παράγραφοι παραλήφθηκαν εντελώς από τον Παπαδιαμάντη, σαν να μην υπήρχαν. Απουσιάζουν από το ελληνικό κείμενο.


• Finlay: The native race in Vallachia and Moldavia claims a descent from the Roman colonies which settled in Dacia; but as it is found speaking the same language in eastern Hungary, in Transylvania, in Bessarabia, on Mount Pindus, and in the valley of the Aspropotamos, it may be that it represents a race that occupied the same countries before the coming of the Romans, but whose language had a considerable affinity with Latin, and who received the civilization of Rome, though they had resisted that of Greece.

Παπαδιαμάντης: —

Όλη αυτή η παράγραφος που αφορά στην καταγωγή των βλάχων, παραλήφθηκε (τόμ. Α΄, σελ. 163).


• Finlay: [The klephts] who were almost all (beginning Kolokotrones) infamous for the sorbid perversity of their dispositions.

Παπαδιαμάντης: —

Δηλαδή, ο Παπαδιαμάντης παρέλειψε όλη την πρόταση, που αναφέρεται στην άθλια συμπεριφορά των κλεφτών (αρχίζοντας από τον Κολοκοτρώνη). (Τόμ Α΄, σελ. 207).


• Finlay: He [Lord Byron] often, however, displayed a feminine turn for deception in trifles, while at the same time he possessed a feminine candour of soul, and a natural love of truth, which made him often despise himself quite as much as he despised English fashionable society for what he called its brazen hypocrisy.

Παπαδιαμάντης: —

Παραλήφθηκε η πρόταση που αναφέρεται στη θηλυπρεπή συμπεριφορά του Λόρδου Βύρωνα (τόμ. Α΄, σελ. 373).


Διάφορες παρερμηνείες

Finlay: Democratic party.

Παπαδιαμάντης: Οχλοκρατικού κόμματος. (τόμ. Α΄, σελ. 301).

Επίσης στον τόμο Β΄, σελ. 228 και 360: Democracy = Οχλοκρατία.


Finlay: Fluttering about in rich Albanian habiliments.

Παπαδιαμάντης: Κυματούμενοι εντός πλουσίας φουστανέλλας (τόμ. Α΄, σελ. 387).

Τροποποιήθηκε η πρόταση, ώστε να μη γίνει αναφορά στην αλβανική φουστανέλα (τόμ. Α΄, σελ. 387).


Ελληνολαγνεία

Στον τόμο Α΄, σελ. 172, όπου ο Finlay κάνει λόγο για τον Ιερό Λόχο και τη μάχη του Δραγατσανίου, παραθέτει το δίστιχο του Λόρδου Βύρωνα από το Childe Harold's Pilgrimage:

Rousing the vengeance blood alone can quell,
they rushed into the field, and, foremost fighting, fell.

Αντί να μεταφράσει αυτούς τους στίχους ο Παπαδιαμάντης, τους αντικατέστησε με κάποιους στίχους του Τυρταίου:

Τεθνάμεναι γαρ καλόν, επί προμάχοισι πεσόντα,
άνδρ' αγαθόν, περί ή πατρίδι μαρνάμενον.


Όλοι Φανφάρες είναι!

Στην κωμωδία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου Ξύπνα βασίλη είναι χαρακτηριστικός ο ρόλος
του Τιμολέοντα Φανφάρα, ενός ποιητή που μιλάει ασυνάρτητα κι απαγγέλλει στίχους δήθεν βαθυστόχαστους, αλλά στην ουσία σαχλαμάρες.

Αυτό που δεν έχουμε συνειδητοποιήσει όμως, είναι ότι στην κοινωνία της Ρωμιοσύνης που ζούμε, υπάρχουν πολλοί άλλοι διαφημισμένοι ποιητές, λογοτέχνες, συγγραφείς, που προβάλλονται στη δημόσια ζωή και διδάσκονται στα σχολεία, από τους οποίους δεν έχει να ζηλέψει τίποτε ο κινηματογραφικός Φανφάρας.

Τ΄ αρνί μόνον ακλούθαε, μπε μπέ, μπε μπέ φωνάζει,
πάντα μπε μπέ, πάντα μπε μπέ και την παιδούλα κράζει.

Αυτοί οι στίχοι για παράδειγμα, δεν είναι του Τιμολέοντα Φανφάρα, αλλά του εθνικού Φανφάρα της Ρωμιοσύνης, Διονύσιου Σολωμού (Ο θάνατος της ορφανής, 21-22).

Όλοι αυτοί λοιπόν, αναμάσησαν τα ιδεολογήματα της Ρωμιοσύνης κι ανταμείφθηκαν γι΄αυτό. Πήραν θέσεις
σε πανεπιστήμια, σε δημόσιες υπηρεσίες, στην Ακαδημία. Αλληλοδιαφημίστηκαν γράφοντας εγκωμιαστικά σχόλια
ο ένας για τον άλλον. Τα ονόματά τους δόθηκαν σε δρόμους και πλατείες. Τους διδάσκουν στα σχολεία. Ένας από αυτούς είναι κι ο Παπαδιαμάντης.

Αν τα είχαν γράψει ανάποδα, δεν θα τους ήξερε κανένας σήμερα. Έχουν προωθηθεί και προβάλλονται όσοι αναμασούν τα ελληνοχριστιανικά φληναφήματα άσχετα με την αξία τους. Αποτυπώθηκαν έτσι στη συνείδηση του λαού σαν κάτι το αξιόλογο, ενώ στην ουσία είναι όλοι τους Φανφάρες!

Μπορείτε να βρείτε άρθρα για αρκετούς από αυτούς στην Ενότητα της «Ελεύθερης Έρευνας»: Πρόσωπα της Ρωμιοσύνης.