Για την ανθρώπινη φυλή, από την αυγή της παρουσίας της στον πλανήτη, η σύσταση μιας ομάδας ήταν ζωτικής σημασίας. Επρόκειτο κυριολεκτικά για ζήτημα ζωής ή θανάτου.

Οι άνθρωποι μέσα από τις ομάδες απόκτησαν μία τέτοια δύναμη επιβίωσης, την οποία δεν διαθέτουν σε ατομικό επίπεδο. Έτσι, κατάφεραν να αναρριχηθούν στην διατροφική αλυσίδα.

Οργανωμένοι πλέον και ισχυροί ξέφυγαν από την νομαδική και τροφοσυλλεκτική ζωή, έφτιαξαν πολιτείες, πολιτισμούς, δομές και αυξήθηκε ο πληθυσμός τους. Έκτοτε, οι πολιτισμοί της ανθρωπότητας εναλλάσσονται από την ευημερία στην λήθη με μεγάλη ευκολία. Μία αέναη κίνηση. Ένα φαινόμενο επιβίωσης και ανάπτυξης με ημερομηνία λήξης. Εκατομμύρια ανθρώπινες ομάδες έχουν δημιουργηθεί πάνω στο γαλάζιο πλανήτη. Αφού εδραιώνονταν, κάποιες κατέρρεαν από το βάθρο τους, άλλες μεταλλάσσονταν και άλλες εξαϋλώνονταν.

Οι άνθρωποι πήραν το μάθημά τους. Μάλιστα, το έμαθαν τόσο καλά, που αποφάσισαν να συστήσουν ομάδες για τα πάντα. Οι κοινωνίες σήμερα βρίθουν από διάφορες ομάδες, διαφορετικές μεταξύ τους με έναν μεγάλο όμως κοινό παρονομαστή: Έτοιμες να πολεμήσουν με τις αντίπαλες, μέχρι επικράτησης ή θανάτου. Το τι προσδιορίζει δύο ομάδες ως αντίπαλες, κρύβεται στις λεπτομέρειες και καθόλου στην ουσία.

Ιδέες σκέτες, από μόνες τους να περιφέρονται δεξιά κι αριστερά δεν υπάρχουν. Οι ιδέες είναι τεχνητές και η μόνη χρησιμότητα που έχουν είναι να δικαιολογούν τη σύσταση μιας ομάδας. Τα μέλη είναι το βασικότερο συστατικό τους.

Οι ομάδες έχουν το μεγάλο πλεονέκτημα να είναι ανώνυμες. Εσείς κι εγώ διαθέτουμε, όνομα, επίθετο, όνομα πατρός, όνομα μητρός, αριθμό αστυνομικής ταυτότητας και Α.Φ.Μ.. Αυτό μας κάνει αυτόματα, υπεύθυνους για τις ατομικές μας πράξεις.

Αν, παράδειγμα, πάω και σπάσω ένα τζάμι, θα πρέπει να πληρώσω με κάποιο τρόπο τη ζημιά: Είτε με τα δικά μου χρήματα για να το αντικαταστήσω, είτε με ποινή φυλάκισης που απορρέει από τους κανόνες της ευρύτερης ομάδας της οποίας είμαι μέλος: του κράτους στο οποίο ζω.

Αν όμως μαζευτούμε εκατό όμοιοι και σπάσουμε εκατό τζάμια, αυτό θα λέγεται διαμαρτυρία ή διαδήλωση ή όπως αλλιώς. Σε κάθε περίπτωση, είναι αδύνατον να αποδοθεί συλλογική ευθύνη γιατί δεν υπάρχει. Έναντι του νόμου, το μόνο που υπάρχει είναι η ατομική ευθύνη.

Παράδειγμα: «Μία ομάδα κουκουλοφόρων έκαψαν τέσσερα αυτοκίνητα και δέκα κάδους απορριμάτων». Η ομάδα αυτή δεν έχει όνομα, δεν έχει επίθετο, δεν έχει Α.Φ.Μ.. Της κατέβηκε να καταστρέψει και απλώς το κάνει. Το κάθε άτομο κρύβεται πίσω από την ομάδα και τα καταφέρνει μια χαρά.

Τώρα, αν τύχει και ένα ή δύο μέλη της ομάδας αυτής συλληφθούν αλλάζει πολύ το παιχνίδι. Οι συλληφθέντες, διαθέτουν όνομα, επίθετο και Α.Φ.Μ., άρα έχουν ό,τι χρειάζεται για να τιμωρηθούν (μάλλον…). Η υπόλοιπη ομάδα όμως, τα αρκετά τυχερά μέλη δηλαδή που δεν πιάστηκαν από την τσιμπίδα του νόμου, βρίσκουν καταφύγιο στην ανωνυμία τους και στο σαλόνι των γονιών τους.


Αξίωμα Πρώτο

Οι ομάδες απαρτίζονται από μέλη. Κάποια είναι ηγετικά και τα υπόλοιπα ακόλουθοί τους. Οι ακόλουθοι αυτοί εντάσσονται στην ομάδα που ταιριάζει καλύτερα στην προσωπικότητα και τον τρόπο σκέψης τους.

Τα μέλη τους φέρουν ακέραιη την ευθύνη για τις πράξεις και τις παραλείψεις
της κάθε ομάδας, έχουν όμως το σημαντικό πλεονέκτημα να είναι απλώς μέλη! Είναι ανώνυμοι. Σκιές ανάμεσα σε σκιές. Ποιος μπορεί να ζητήσει ευθύνες από μία σκιά;

Το συμπέρασμα του συλλογισμού είναι αμείλικτο: Τα μέλη φιάχνουν τις ομάδες, όπως ακριβώς τους αρέσει και ανάλογα με τις προσωπικές τους ανάγκες. Η δράση φέρει αντίδραση. Μοιραία δημιουργείται μία άλλου είδους, ομάδα η οποία αναφέρεται ως αντίθετη της πρώτης.


Ποια τα χαρακτηριστικά ενός εντασσόμενου σε μία οποιαδήποτε ομάδα;

Ο εντασσόμενος σε μία ομάδα, απεμπολεί την δική του κρίση, άρα και τις ευθύνες των πράξεών του και παπαγαλίζει τα λόγια του αρχηγού του μόνο και μόνο για να αποδείξει πόσο καλός ακόλουθος είναι, αλλά και πόσο δεν φέρει ευθύνη. Άλλος δίνει το παράγγελμα και όχι ο ίδιος! Πρόκειται για την ψυχολογία ενός παιδιού, που προσπαθεί να πείσει τον γονιό του, ότι «ο Γιωργάκης επέμενε να πάμε για ποδήλατο…».

Η όποια δύναμή του πηγάζει από το περιβάλλον του κι όχι από αυτόν τον ίδιο κι αυτό δείχνει πόσο ανώριμος είναι να αναλάβει τις προσωπικές του ευθύνες για τις πράξεις του.

Αυτή την ψυχολογία του παιδιού προσπαθούμε να την βγάλουμε από τα παιδιά μας, ώστε να έχουν δική τους κρίση, ενώ δεν την έχουμε βγάλει μέσα από εμάς τους ίδιους.

Ένα παράδειγμα είναι η ταινία Joker. Έγινε τέτοιος χαμός, που αποφάσισα να την δω. Σε κάθε λεπτό έψαχνα να βρω το βαθύ νόημα που δεν μπορούσα να αντιληφθώ κι έτσι με άφησε το τέλος της. Άρχισα να ρωτάω δεξιά κι αριστερά όποιους την είχαν δει, τι ήταν αυτό που τους έκανε εντύπωση. Από τις —διαστακτικές— απαντήσεις, φαίνεται ότι αυτό που τους άρεσε ήταν το τέλος της ταινίας, όπου οι «Σκιάνθρωποι» έκαιγαν κι έσπαγαν αναγνωρίζοντας σαν αρχηγό τους έναν κακοποιημένο σε παιδική ηλικία, μισότρελο.


Αξίωμα Δεύτερο

Ποιος θα είναι ο αρχηγός; Ένας μορφωμένος; Ένας ταλαντούχος; Ένας κακός; Ας είναι αρχηγός όποιος θέλει. Όποιος να ΄ναι. Αρκεί η ομάδα να μπορεί να δραστηριοποιηθεί εκεί που επιθυμεί. Για όσους διαθέτουν άγρια ένστικτα, η ένταξη σε μία επιθετική ομάδα είναι η λύτρωσή τους.

Υπάρχουν και λιγότερο επιθετικές ομάδες, τουλάχιστον εκ πρώτης όψεως.

Αν εξετάσουμε τις λιγότερο επιθετικές ομάδες, θα διαπιστώσουμε ότι στην πραγματικότητα δεν είναι καθόλου λιγότερο επιθετικές.


Οπαδοί μη επιθετικών (φαινομενικά) ομάδων

Οι vegans παλεύουν για να πείσουν περί της ορθότητας του τρόπου διατροφής τους, ενώ οι «αντίπαλοί» τους οι παμφάγοι δεν έχουν να παλέψουν για κάτι.

Οι ομοφυλόφιλοι επιδεικνύουν τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, ενώ οι «αντίπαλοί» τους, οι ετετροφυλόφιλοι, δεν έχουν κάτι να επιδείξουν. Απλά το ζουν.

Για τους ανθρώπους ΑΜΕΑ δημιουργήθηκαν υποομάδες, οι οποίες με διαφημίσεις χτυπούν στο αίσθημα λύπης των μη ΑΜΕΑ για να αποκομίσουν χρήματα. Οι «αντίπαλοί» τους οι αρτιμελείς δεν περιμένουν τίποτε από κανέναν.

Οι φιλόζωοι διατείνονται ότι αγαπούν τα ζώα. Η ομάδα τους είναι ισχυρότατη. Πολυμελής, παγκόσμια και οικονομικά ισχυρή.

Στην πολιτική: Οι βασικοί αντίπαλοι είναι οι αριστεροί και οι δεξιοί.

Οι αθλητικές ομάδες: Αντίπαλοι όλοι εναντίων όλων. Παναθηναϊκοί, Ολυμπιακοί, Αεκτζήδες και πολλοί άλλοι.

Οι κοινωνικές ομάδες: Εκεί υπάρχει μεγάλη ποικιλία. Πλούσιοι, φτωχοί, τσιγγάνοι
και πολλοί άλλοι.

Οι εθνικές ομάδες: Τα έθνη-κράτη, τα οποία με την παιδεία τους χειραγωγούν αποτελεσματικά τα μέλη τους.

Οι θρησκείες, βέβαια.

Οι ομάδες υγείας. Η ιατρική και η ομοιοπαθητική, ενώ ασχολούνται με την υγεία των ανθρώπων, αντί να συνεργαστούν και να διαπιστώσουν μέσω έρευνας, τι μπορούν να κάνουν και σε ποιες ασθένειες μπορεί να βοηθήσει η χημεία και σε ποιες η βοτανολογία, λασπολογούν οι μεν έναντι των δε και κανείς δεν βγάζει άκρη.

Όλοι αυτοί φέρονται νευρωτικά και με απίστευτη έπαρση. Έχουν ανακαλύψει
το «φως το αληθινόν» κι έτσι θέλουν να αλλάξουν τα φώτα των άλλων με την επιμονή τους.

Δεν γίνονται νευρωτικοί λόγω ομάδας. Είναι κατ΄ αρχή νευρωτικοί και επιλέγουν την πλησιέστερη σε αυτούς ομάδα, στης οποίας τους κανόνες, μπορούν να χωράνε καλύτερα. Για δικούς τους λόγους θεωρούν ότι πρέπει και μπορούν να επιβάλλουν αυτούς τους κανόνες και στους άλλους και δεν τους ενδιαφέρει καθόλου αν οι άλλοι θέλουν ή δεν θέλουν να τους ακούσουν.

Έτσι, δεν σε αφήνουν να ξεχάσεις την όποια ομάδα τους και να τους δεις σαν ανθρώπους απλά. Δεν θέλουν. Θέλουν να παραδεχτείς το δίκιο τους. Τυλίγονται με τον ανάλογο μανδύα, τη «σημαία» τους, για να προστατεύσουν ή να καλύψουν τη νεύρωσή τους.

Τα παραδείγματα είναι τόσα πολλά.

Αν θελήσετε να συνομιλήσετε με έναν ή μία ομοφυλόφιλο/η, θα σας το επιτρέψει; Δηλαδή θα μπορέσετε να ακουμπήσετε το χέρι ενός άντρα ομοφυλόφιλου πάνω στην συζήτηση, όπως θα ακουμπούσατε ένα φιλικό χέρι ή να συζητήσετε με μία γυναίκα ομοφυλόφιλη χωρίς να αρχίσει να μιλάει σαν επιλοχίας;

Αν συναντήσετε ένα τσιγγάνο θα φταίτε αν προσπαθήσετε να τον αποφύγετε.Ενώ στην πραγματικότητα η ομάδα του κι εκείνος με την συμπεριφορά τους σας έχουν κάνει να τους αντιμετωπίζετε με επιφύλαξη.

Αν συναντήσετε έναν προνομιούχο οικονομικά άνθρωπο με υπεροπτική συμπεριφορά θα τον περιφρονήσετε; Ασφαλώς ναι και καλά θα κάνετε.

Υπάρχουν πολλοί, οι οποίοι βρίσκονται μέσα σε μία ομάδα διότι έτσι, και μόνο έτσι μπορούν όχι μόνο να επιβάλλουν την άποψή τους, αλλά και να καμουφλάρουν την προσωπική τους νεύρωση. Σε ακραίες περιπτώσεις ίσως γίνουν ήρωες, αναλόγως των περιστάσεων.

Ο νευρωτικός έχει συνείδηση της νεύρωσής του. Αυτό που δεν μπορεί, είναι να ανεχτεί τη διαφορετική άποψη. Η διαφορετική άποψη απαγορεύεται να υπάρχει. Αδυνατεί να δουλέψει πάνω στις ελλείψεις του για να τις διορθώσει. Δεν θέλει να του αποσπά την προσοχή καμία άλλη σκέψη εκτός από αυτήν που μπορεί να διαχειριστεί. Μόνο οι ευφυείς και ώριμοι άνθρωποι μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή τους από τις δικές τους βεβαιότητες.

Καταπιέζονται οι vegans; Όχι. Μάλιστα, επειδή δεν καταπιέζονται βγαίνουν στην αντεπίθεση και καταπιέζουν όλους όσους έχουν κάνει διαφορετικές επιλογές.

Καταπιέζονται οι ομοφυλόφιλοι; Όχι, στην εποχή μας. Μόνο οι ετεροφυλόφιλοι καταπιέζονται, γιατί πρέπει να είναι πολιτικώς ορθοί.

Μπορούμε να μιλήσουμε με ένα γιατρό περί ομοιοπαθητικής και το αντίστροφο; Όχι βέβαια. Θα μας λοιδορήσει και το χειρότερο αυτού είναι ότι δεν έχει μελετήσει καθόλου αυτό που κοροϊδεύει. Με έναν ομοιοπαθητικό για ιατρική; Όχι βέβαια.

Μπορούμε να μιλήσουμε με έναν οπαδό θρησκείας για άλλη θρησκεία; Όχι.

Αν διαφωνείτε με τη στείρωση των ζώων, μπορείτε να το συζητήσετε με έναν φιλόζωο; Ασφαλώς όχι. Ο διάλογος είναι πρακτικά αδύνατος.

Για την ακρίβεια, έχει χυθεί πολύ ανθρώπινο αίμα πάνω στο βωμό της επιβολής της άποψης των μεν πάνω στους δε. Όποιοι κι αν είναι αυτοί.

Δεν υπάρχει ομάδα καλή και ομάδα κακή. Είναι απόλυτα όμοιες με τις αντίθετές τους. Ο Ηράκλειτος το είχε παρατηρήσει χιλιάδες χρόνια πριν με την ταυτότητα των αντιθέσεών του.

Το πρόβλημα των ομάδων αναδεικνύεται έντονα, όταν άνθρωποι από διαφορετικές ομάδες προσπαθούν να συνυπάρξουν. Αυτό συμβαίνει επειδή σε κάθε είδους ομάδα συνυπάρχουν διάφορα είδη ανθρώπων. Άνθρωποι ευφυείς και άνθρωποι ηλίθιοι. Άνθρωποι ευγενείς και αγενείς. Άνθρωποι ικανοί και άνθρωποι ανίκανοι. Άνθρωποι υπεύθυνοι και ανεύθυνοι.

Κι ενώ οι ευφυείς, ευγενείς, ικανοί και υπεύθυνοι άνθρωποι, θαυμάζουν την όποια αξία των άλλων ανθρώπων, οι ηλίθιοι, αγενείς, ανίκανοι και ανεύθυνοι τους ζηλεύουν και μάλιστα πολύ.

Το αξιοπερίεργο όμως στην κοινωνία των ανθρώπων είναι ότι τελικά, ο αγενής επιβάλλεται στον ευγενή. Ο ηλίθιος στον ευφυή. Ο ανεύθυνος και ο ανίκανος ζει εις βάρος του υπεύθυνου και ικανού.

Λέγεται, ότι ο εγκέφαλός μας να είναι κατασκευασμένος κατ΄ αυτό τον τρόπο.. Υπάρχει η επιδερμική φράση: «Έτσι είναι οι άνθρωποι».

Αν έτσι ήταν, εκ φύσεως, οι άνθρωποι τότε θα ήταν όλοι έτσι. Ένας άνθρωπος δύναται να γίνει ευφυής, ευγενής, ικανός και υπεύθυνος, όμως αυτό έγκειται κατά κύριο λόγο στο είδος της προσωπικής του σκέψης, και δευτερευόντως στην παιδεία που θα πάρει και στο είδος των ανθρώπων που τον μεγαλώνουν.

Ο πιο δύσκολος στόχος του ανθρώπου είναι να κατακτήσει τη βελτίωση του ίδιου του τού εαυτού. Θα χρειαστεί να αποδεχθεί το ονοματεπώνυμό του και μαζί, τις ευθύνες των πράξεών του. Να μάθει να ζητά συγνώμη. Να αποδεχθεί το γεγονός ότι δεν γίνεται να έχει πάντα δίκιο. Να μην κρύβεται πίσω από ομάδες-αγέλες.

Κάθε ανθρώπινη πράξη έχει το αντίτιμό της. Πρέπει να μάθουμε να το πληρώνουμε. Υπεύθυνος, ικανός και ευφυής άνθρωπος είναι εκείνος που το πληρώνει. Οι υπόλοιποι που προσπαθούν να το αποφύγουν ας μην ξαφνιαστούν
αν καταλήξουν πιόνια στα χέρια του οποιουδήποτε.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ
στην «Ελεύθερη Έρευνα»:

• Ψυχολογία των μαζών

• Η ψυχολογία των επαναστάσεων

• Η εκμηδένιση του ατόμου στο μαζικό κίνημα