Ο ιστότοπος ελληνικά hoaxes, σύμφωνα με την αυτοπαρουσίασή του, «είναι ο μοναδικός ιστότοπος κατά της παραπληροφόρησης και η μοναδική συντονισμένη προσπάθεια κατάρριψης αναληθών δημοσιευμάτων στο διαδίκτυο».

Μία από τις πλέον πρόσφατες αναρτήσεις στις οποίες εκφράζεται αυτή η μοναδική προσπάθεια, είχε ως τίτλο «Οι Έλληνες δηλώνουν την χαμηλότερη εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ διεθνώς». Στην πρώτη της πρόταση, η εν λόγω ανάρτηση εξηγεί ότι «Όπως πρόσφατα γνωστοποίησε το jodi.graphics, (…), οι Έλληνες δηλώνουν την χαμηλότερη εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ και από τις 38 διηπειρωτικές [sic] χώρες που εξετάστηκαν».

Με βάση αυτή την επιλογή, ο αναγνώστης ευλόγως υποθέτει ότι η ανάρτηση θεωρεί απατηλή τη δημοσκόπηση ή, έστω, την παρουσίασή της στον τύπο, και πρόκειται να προσκομίσει κάποια στοιχεία που να την καταρρίπτουν. Ωστόσο, στη συνέχεια του κειμένου τίποτε τέτοιο δεν συμβαίνει. Ούτε στοιχεία κατατίθενται, αλλά ούτε και δηλώνεται κάπου με σαφήνεια, στην εισαγωγή, στο κλείσιμο ή σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του κειμένου, τι ακριβώς θέλει να υποστηρίξει ή να αμφισβητήσει ο συντάκτης.

Η μόνη κατά προσέγγισιν σχετική ένδειξη είναι η φράση που ακολουθεί την αναφορά των ευρημάτων της έρευνας:

Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι οι παραπάνω απόψεις δεν σημαίνει [sic] ότι αντιπροσωπεύουν και την αντικειμενική πραγματικότητα με υψηλή ακρίβεια.
(Η φράση αυτή είναι με έντονα στοιχεία στο πρωτότυπο).

Ποια είναι λοιπόν αυτή η «αντικειμενική πραγματικότητα», και γιατί άραγε «οι παραπάνω απόψεις» δεν την «αντιπροσωπεύουν με υψηλή ακρίβεια»; Και πρώτα απ’ όλα, όταν ο συντάκτης λέει «οι παραπάνω απόψεις», τι άραγε εννοεί; Αμφισβητεί την ορθότητα της έρευνας, ή απλώς διαφωνεί με το περιεχόμενο των απαντήσεων που δόθηκαν;

Από τα συμφραζόμενα προκύπτει ότι εννοεί μάλλον το δεύτερο.

Αλλά η ένσταση αυτή είναι εκτός θέματος. Διότι, ακόμη και αν υποτεθεί ορθή, δεν υπάρχει περίπτωση να μας οδηγήσει να χαρακτηρίσουμε την έρευνα εσφαλμένη, πόσο δε μάλλον να την χαρακτηρίσουμε … απάτη! Μια τέτοια εξέταση δεν εμπίπτει μεθοδολογικά στα καθήκοντα ενός δημοσκόπου ή κοινωνικού ερευνητή.

Αλλά δεν είναι αυτό το χειρότερο. Από την αμέσως επόμενη πρόταση, γίνεται σαφές ότι η μόνη μεθοδολογία του συντάκτη είναι ο επιστημονικός ρατσισμός.

Η πρόταση λέει:

Για παράδειγμα [υπογραμμίζω εγώ], παρατηρούμε ότι οι 3 χώρες που φέρουν [sic] την μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην παρουσίαση των νέων με ακρίβεια είναι κατά σειρά η Τανζανία (93%), οι Φιλιππίνες (86%) και η Ινδονησία (85%), ενώ χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία φέρουν δείκτες 75% και 82%.

Αυτό είναι όλο κι όλο το επιχείρημα που θα βρούμε ως αμφισβήτηση των πορισμάτων της έρευνας. Η παρατήρηση περί των τριών πρώτων χωρών, στην παραπάνω πρόταση εισάγεται ως «παράδειγμα». Παράδειγμα όμως τίνος πράγματος; Κανείς δεν μας εξηγεί. Προφανώς το υπονοούμενο συμπέρασμα είναι: πώς είναι δυνατόν τέτοιες απίθανες «τριτοκοσμικές» χώρες να κατατάσσονται πιο ψηλά από χώρες-υποδείγματα του παραδείσου της βορειοδυτικής Ευρώπης, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία; Σκάνδαλο. Δεν μπορεί μια έρευνα να καταλήγει σε τέτοια συμπεράσματα, άρα είναι λάθος.

O συλλογισμός όμως αυτός δεν είναι μόνο ηθικά απαράδεκτος, αλλά και ουσιωδώς εσφαλμένος με βάση τις ίδιες τις δικές του (ρατσιστικές) προκείμενες. Διότι η έρευνα δεν έδειξε ότι τα νιγηριανά ΜΜΕ είναι καλύτερα από τα γερμανικά. Οι κάτοικοι της Νιγηρίας δεν κλήθηκαν να συγκρίνουν τα ΜΜΕ της χώρας τους με τα γερμανικά ΜΜΕ (πώς θα μπορούσαν άλλωστε; αφού δεν παρακολουθούν γερμανικά ΜΜΕ!). Κλήθηκαν απλώς να πουν αν θεωρούν αξιόπιστα ή όχι τα δικά τους. Και το ποσοστό που προέκυψε έτυχε να είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο που βγήκε για τους κατοίκους της Γερμανίας. Το εύρημα αυτό από μόνο του δεν έχει τίποτε το παράλογο, ούτε καν για ένα ρατσιστή ―παρά μόνο για έναν ανόητο.

Αν κανείς θεωρεί υπερβολική την παραπάνω συνεπαγωγή, ας διαβάσει και μόνος του το ούτως ή άλλως σύντομο άρθρο. Θα δει ότι η πρόταση αυτή είναι έτσι εριμμένη στη μέση του, χωρίς καμία άλλη εξήγηση ή σύνδεση με τα πριν ή τα μετά. Η αμέσως επόμενη ανοίγει ένα τελείως άλλο θέμα:

Όπως άλλωστε [υπογραμμίζω εγώ] έχουμε δει και στο παρελθόν, περίπου το 30% των πολιτών της χώρας μας πίστευαν ότι η θεραπεία για τον καρκίνο έχει βρεθεί αλλά αποκρύπτεται το 2017, ενώ το 29% πίστευε ότι τα ίχνη των αεροπλάνων στον ουρανό είναι «αέρια ψεκασμού» στις αρχές του 2018, απόψεις των οποίων την ανεδαφικότητα έχουμε καταδείξει πολύπλευρα.

Η λέξη άλλωστε χρησιμοποιείται συνήθως για να δηλώσει: εκτός από τα επιχειρήματα που παρέθεσα προηγουμένως, θα προσθέσω τώρα και ένα άλλο. Αλλά ούτε πριν παρατέθηκε κανένα επιχείρημα, ούτε τώρα προστίθεται κάποιο. Ο συντάκτης επικαλείται ότι στο παρελθόν η ελληνική κοινωνία προέκυψε να πιστεύει ανεδαφικά πράγματα. Αυτό βέβαια είναι σωστό. Ωστόσο, είναι τελείως εκτός θέματος. Μία έρευνα δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί εσφαλμένη, και πολύ περισσότερο να χαρακτηρισθεί παραπληροφόρηση, επειδή ρώτησε 100 ανθρώπους και διαπίστωσε ότι αυτοί πιστεύουν παράλογα πράγματα! Νομίζω ότι λέω βου και α βα τώρα. Ακόμη και αν οι πεποιθήσεις αυτές είναι ως προς την ουσία τους εσφαλμένες, το συμπέρασμα ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων τις πιστεύει μπορεί κάλλιστα να είναι ορθό, και μάλιστα χρήσιμο!

Το να επικρίνουμε μια έρευνα επειδή έβγαλε ότι οι άνθρωποι δεν πιστεύουν ό,τι κι εμείς, δεν έχει μεγαλύτερο νόημα απ’ ό,τι το να μαστιγώνουμε τη θάλασσα επειδή είναι ταραγμένη. Εάν, μετά από κάποιο γκάλοπ, προκύψει ότι οι περισσότεροι ερωτώμενοι προτίθενται να ψηφίσουν το κόμμα Χ, δεν διανοείται κανείς να βγει και να πει ότι η επιλογή αυτή «δεν αντιπροσωπεύει την αντικειμενική πραγματικότητα με υψηλή ακρίβεια» διότι το κόμμα Ψ είναι αντικειμενικά καλύτερο.

Ο συντάκτης ξεκινά να αποδείξει ότι «στην αντικειμενική πραγματικότητα» τα ελληνικά ΜΜΕ δεν αξίζουν τόσο αρνητική αξιολόγηση και δεν «κάνουν τόσο άσχημα τη δουλειά τους». (Ακόμη και αυτό βέβαια πρέπει να το υποθέσουμε, διότι δεν λέγεται πουθενά με σαφήνεια. Αλλά αν δεν είναι αυτός ο στόχος του, τότε ποιος είναι;). Όμως, αυτό είναι καταρχάς αδύνατο να «αποδειχθεί» –διότι η κρίση περί του αν κάποιος κάνει καλά τη δουλειά του προφανώς βασίζεται σε μια αξιολόγηση· οπότε η μόνη δυνατή ένσταση απέναντι σε μία τέτοια δημοσκόπηση μπορεί να έχει τη μορφή: «δεν είναι σωστή η αξιολόγησή σας, η δική μου είναι». Αλλά ακόμη και αν υποθέσουμε ότι αποδεικνύεται, αυτό δεν τεκμηριώνει ούτε απάτη, ούτε λάθος. Λάθος θα ήταν η έρευνα όχι εάν κάποιος αποδείκνυε ότι τα ελληνικά ΜΜΕ είναι αξιόπιστα (που εξάλλου ούτε αυτό αποδείχθηκε), αλλά εάν αποδείκνυε ότι οι άνθρωποι τα θεωρούν αξιόπιστα.

Το πιο αστείο είναι ότι, στο τέλος, ο συντάκτης επιχειρεί να προσδώσει και μία επίφαση επιστημονικότητας στην (οθντκ) έρευνά του, παραθέτοντας και την απαραίτητη καμπύλη με δύο άξονες, την οποία λέει κατήρτισε αφού «τοποθέτησε» τις απαντήσεις των πολιτών «σε αντιδιαστολή» [sic] με τον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου (?!). Σα να λέμε, τοποθέτησε μήλα «σε αντιδιαστολή» με πορτοκάλια. Και τι βρήκε; Βρήκε ότι … «δεν υπάρχει στατιστικά σημαντικός συσχετισμός μεταξύ των δυο δεικτών»!

Τότε όμως γιατί να δημοσιεύσει μια τέτοια «αντιδιαστολή»; Ποιο το νόημα;

Λέγεται ότι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, για να ειρωνευτεί κάποιον πολιτικό του αντίπαλο, τον παραλλήλισε με τον Χριστόφορο Κολόμβο, ο οποίος «όταν ξεκίνησε το ταξίδι του δεν ήξερε πού πήγαινε, και όταν έφτασε δεν ήξερε πού έφτασε».

Η περιγραφή αυτή θα μπορούσε να επαναληφθεί για το συγκεκριμένο άρθρο, του οποίου η δημοσίευση σε έναν ιστότοπο με το όνομα «ελληνικά hoaxes» φαίνεται να αποκτά μία παράδοξη και αθέλητη κυριολεξία: προσπάθησε να αποδείξει ένα λάθος (ή άνευ νοήματος)
συμπέρασμα με μία λάθος μέθοδο, και φυσικά απέτυχε.

Ή, ίσως, πέτυχε κάτι που και αυτό έχει μια συγγένεια με το επίτευγμα του Κολόμβου: επιβεβαίωσε την αποικιοκρατική-ευρωκεντρική αντίληψη του κόσμου.