Μερικούς αιώνες μετά τον Πετράρχη, εμφανιζόταν, γεννιόταν στη Δύση μια ιστορία η οποία ακριβώς περιείχε ό,τι άλλο εκτός από επαίνους για τη Ρώμη, μια ιστορία η οποία επεδίωκε, αντιθέτως, να παρουσιάσει το αληθινό πρόσωπο της Ρώμης, ως νέας Βαβυλώνας, και να διεκδικήσει από τη Ρώμη τα χαμένα δικαιώματα της Ιερουσαλήμ.
Γεννήθηκε έτσι μια εντελώς διαφορετική μορφή ιστορίας, μια εντελώς διαφορετική συγκρότηση του ιστορικού λόγου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ιστορία αυτή είναι η αρχή του τέλους της ινδοευρωπαϊκής ιστορικότητας, εννοώντας τον ινδοευρωπαϊκό τρόπο αφήγησης και αντίληψης της ιστορίας. Θα μπορούσαμε να πούμε εντέλει ότι, όταν γεννιέται ο μείζων λόγος σχετικά με τη φυλετική πάλη, τελειώνει η Αρχαιότητα ─ και ως Αρχαιότητα εννοώ τη συνείδηση που έχει ακόμα και ο όψιμος Μεσαίωνας ότι αποτελεί συνέχεια της Αρχαιότητας. Ο Μεσαίωνας αγνοούσε φυσικά ότι ήταν ο Μεσαίωνας. Όπως εξίσου αγνοούσε, αν μπορούμε να το πούμε αυτό, ότι δεν ήταν ή ότι δεν ήταν πλέον τουλάχιστον η Αρχαιότητα.
Η Ρώμη εξακολουθούσε να είναι παρούσα, λειτουργούσε ως μια οιονεί διαρκής και σύγχρονη ιστορική παρουσία στους κόλπους του Μεσαίωνα. Η Ρώμη θεωρούνταν διαμοιρασμένη στους χίλιους δρόμους που διέσχιζαν την Ευρώπη και όλοι τους όμως οδηγούσαν, υποτίθεται, στη Ρώμη.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όλες οι πολιτικές, εθνικές (ή προ-εθνικές) ιστορίες που γράφονταν εκείνη την περίοδο είχαν πάντα ως αφετηρία τους έναν τρωικό μύθο. Όλα τα έθνη της Ευρώπης διατείνονταν ότι η γέννησή τους συνδέεται με την πτώση της Τροίας. Και αφού η γέννησή τους συνδέεται με την πτώση της Τροίας, τότε όλα τα κράτη, όλες οι μοναρχίες της Ευρώπης θα μπορούσαν να θεωρούνται αδελφές της Ρώμης.
Έτσι, η γαλλική μοναρχία έλκει την καταγωγή της από κάποιον Φράγκο, και η αγγλική από κάποιον Βρούτο. Σε όλες τις μεγάλες δυναστείες υπήρχε κάποιος πρόγονος που ήταν γιος τον Πριάμου και διασφάλιζε τη γενεαλογική συγγένεια με την αρχαία Ρώμη.
Ακόμα και στον 15ο αιώνα, ένας σουλτάνος της Κωνσταντινούπολης έγραφε στον δόγη της Βενετίας: «Μα γιατί να πολεμήσουμε μεταξύ μας, αφού είμαστε αδέλφια; Οι Τούρκοι, ως γνωστόν, εμφανίζονται με την πυρπόληση της Τροίας και είναι επίσης απόγονοι του Πριάμου. Είναι γνωστό», έλεγε, «ότι οι Τούρκοι είναι απόγονοι τον Τούρκου, που ήταν γιος του Πριάμου, όπως ο Αινείας και ο Φράγκος».
Η Ρώμη είναι λοιπόν παρούσα στην ίδια την ιστορική συνείδηση του Μεσαίωνα και μεταξύ της Ρώμης και των αναρίθμητων βασιλείων που σχηματίζονται από τον 5ο-6ο αιώνα και εξής δεν υφίσταται καμία ρήξη. Ο λόγος αυτός της φυλετικής πάλης όμως θα φέρει στο φως την οιονεί αυτή ρωγμή, η οποία θα εξαποστείλει σε έναν άλλον κόσμο αυτό που εφεξής θα δείχνει απαρχαιωμένο: έχουμε τη cυνείδηση της ρήξης, η οποία ως εκείνη τη στιγμή δεν είχε διαπιστωθεί.
Στη συνείδηση της Ευρώπης, αναδύονται ορισμένα γεγονότα, που ως εκείνη τη στιγμή φάνταζαν αόριστες περιπέτειες, που δεν είχαν ουσιαστικά συμπήξει τη σπουδαία ενότητα, τη σπουδαία νομιμότητα, τη μεγάλη και απαστράπτουσα δύναμη της Ρώμης. Εμφανίζονται τότε κάποια γεγονότα, τα οποία θα αποτελέσουν τις πραγματικές απαρχές της Ευρώπης ─ απαρχές αίματος, απαρχές κατάχτησης: είναι οι εισβολές των Φράγκων, οι εισβολές των Νορμανδών.
Εμφανίζεται κάτι, που θα οριστεί αυτόνομα ως «Μεσαίωνας» (και θα πρέπει να περιμένουμε ως τις αρχές του 13ου αιώνα, για να απομονωθεί στην ιστορική συνείδηση το φαινόμενο που θα ονομάσουμε φεουδαρχία). Νέα πρόσωπα κάνουν την εμφάνισή τους, οι Φράγκοι, οι Γαλάτες, οι Κέλτες. Επίσης κάνουν την εμφάνισή τους και ορισμένα άλλα, πιο γενικά πρόσωπα, οι άνθρωποι του Βορρά και οι άνθρωποι του Νότου. Κάνουν την εμφάνισή τους οι κυρίαρχοι και οι υποταγμένοι, οι νικητές και οι ηττημένοι.
Όλοι αυτοί πια ανεβαίνουν στη σκηνή του ιστορικού λόγου και αποτελούν στο εξής το κύριο σύστημα αναφοράς του. Η Ευρώπη κατακλύζεται από αναμνήσεις και προγόνους, των οποίων ποτέ ως εκείνη τη στιγμή δεν είχε καταρτίσει τη γενεαλογία. Ρηγματώνεται κυρίως, χωρίζεται στα δύο, ένα φαινόμενο που ως τότε αγνοούσε.
Μέσα από το λόγο αυτόν σχετικά με τον φυλετικό πόλεμο και τα κάλεσμα σε εξέγερση, δημιουργείται και εκφράζεται μια εντελώς νέα ιστορική συνείδηση. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε να ταυτίσουμε την εμφάνιση των λόγων περί τον φυλετικό πόλεμο με μια εντελώς διαφορετική οργάνωση του χρόνου στη συνείδηση, στην πρακτική και την ίδια την πολιτική της Ευρώπης.
Σημείωση: Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από διάλεξη, που έδωσε ο Michel Foucault στο Collège de France στις 28 Ιανουαρίου 1976, όπως έχει καταγραφεί στο βιβλίο: «Για την υπεράσπιση της κοινωνίας», έκδ. «Ψυχογιός», Αθήνα, 2002. |
