Ο Σαρτρ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1905. Ο πατέρας του, καπετάνιος πλοίου, πέθανε όταν αυτός ήταν βρέφος και μεγάλωσε πάρα πολύ κοντά στη μητέρα του μέχρι τα δώδεκά του όταν αυτή, με μεγάλη του λύπη, ξαναπαντρεύτηκε. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι, όπου σύχναζε σε καφέ στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Έπασχε από στραβισμό, με ένα μάτι αλλήθωρο, και φορούσε βαριά, ξεχωριστά γυαλιά. Ήταν πολύ κοντός (1,62μ) και συχνά περιέγραφε τον εαυτό του ως άσχημο.

Μέχρι το '60 ο Σαρτρ είχε γίνει πασίγνωστος τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, και το ίδιο ήταν και η φιλοσοφία που είχε διαλέξει, ο Υπαρξισμός. Είναι γνωστός κυρίως για το βιβλίο του “To Είναι και το Μηδέν" (1943), το οποίο εξάπλωσε τη φήμη του όχι τόσο γιατί οι άνθρωποι μπορούσαν να καταλάβουν τις ιδέες του, αλλά γιατί δεν μπορούσαν να τις καταλάβουν ακριβώς.

Ο Υπαρξισμός οικοδομήθηκε γύρω από έναν αριθμό βασικών θέσεων:


1. Τα πράγματα είναι πιο περίεργα απ΄ όσο πιστεύουμε

Ο Σαρτρ είναι έντονα παρατηρητικός σε στιγμές που το σύμπαν αποκαλύπτεται πολύ πιο παράξενο και αλλόκοτο από όσο συνήθως παραδεχόμαστε ότι είναι. Στιγμές όταν η λογική που του προσάπτουμε μέρα με τη μέρα καθίσταται ανεπαρκής, φανερώνοντας ότι τα πράγματα είναι μάλλον αβέβαια και ακόμα και παράλογα και τρομακτικά.

Το πρώτο μυθιστόρημά του, η "Ναυτία", που εκδόθηκε το 1938, είναι γεμάτο με ανακλήσεις τέτοιων στιγμών. Κάποια στιγμή, ο κεντρικός χαρακτήρας Ροκαντέν, ένας τριαντάχρονος συγγραφέας που ζει σε μια φανταστική παραθαλάσσια γαλλική μικρή πόλη, είναι μέσα σε ένα τραμ. Βάζει το χέρι του πάνω σε ένα κάθισμα, αλλά αμέσως το τραβάει. Αντί για ένα πολύ απλό και ξεκάθαρο δείγμα βιομηχανικού σχεδίου, που σπάνια αξίζει έστω και την παραμικρή προσοχή, το κάθισμα του φαντάζει βαθιά παράξενο. Η λέξη "κάθισμα" ξεφεύγει απ' τα δεσμά της, το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται προβάλλει λαμπερό σε όλη του την αρχέγονη παραξενιά, σαν να μην είχε ξαναδεί άλλο ποτέ του. Ο Ροκαντέν πρέπει να πιέσει τον εαυτό του να θυμηθεί ότι αυτό το πράγμα δίπλα του είναι κάτι για να κάθονται πάνω του οι άνθρωποι.

Για μια τρομακτική στιγμή, ο Ροκαντέν κρυφοκοίταξε μέσα σ' αυτό που ο Σαρτρ ονομάζει
η "γελοιότητα του κόσμου". Μια τέτοια στιγμή είναι βαθιά συνυφασμένη με τη φιλοσοφία του Σαρτρ. Το να είσαι οπαδός του Σαρτρ είναι το να έχεις επίγνωση της ύπαρξης όπως είναι, γυμνή από προκαταλήψεις και σταθεροποιητικές εικασίες, τις οποίες δανειζόμαστε από τις καθημερινές μας ρουτίνες.

Μπορούμε να δοκιμάσουμε την οπτική γωνία του Σαρτρ σε πολλές εκφάνσεις της ζωής μας. Σκέψου αυτό που γνωρίζεις ως “το βραδινό γεύμα με το σύντροφό σου”. Σύμφωνα με μια τέτοια περιγραφή, όλα φαίνονται λογικά, αλλά ένας οπαδός του Σαρτρ θα αφαιρούσε την επιφανειακή κανονικότητα για να φανερώσει την υποβόσκουσα, ακραίας μορφής παραξενιά.

Βραδινό στην πραγματικότητα σημαίνει αυτό: όταν το μέρος του πλάνητη στον οποίο βρίσκεσαι έχει περιστραφεί μακριά από την ενέργεια μιας μακρινής έκρηξης ηλίου και υδρογόνου, γλιστράς τα γόνατά σου κάτω από λωρίδες ενός κομμένου δέντρου και βάζεις τμήματα νεκρών ζώων και φυτών στο στόμα σου και μασάς, ενώ δίπλα σου, ένα άλλο θηλαστικό του οποίου τα γεννητικά όργανα μερικές φορές ακουμπάς κάνει το ίδιο.


2. Είμαστε ελεύθεροι

Τέτοιες περίεργες στιγμές είναι σίγουρα αποπροσανατολιστικές και μάλλον τρομακτικές, αλλά ο Σαρτρ θέλει να τραβήξει την προσοχή μας σ' αυτές για ένα σημαντικό λόγο: εξαιτίας των απελευθερωτικών τους ιδιοτήτων. Η ζωή είναι πολύ πιο παράξενη απ' όσο πιστεύουμε, αλλά κατά συνέπεια είναι και πολύ πιο πλούσια σε πιθανότητες. Δεν είναι άναγκη τα πράγματα να είναι ακριβώς όπως είναι.

Καθώς αντιλαμβανόμαστε ολοκληρωτικά την ελευθερία μας, θα αντιμετωπίσουμε αυτό που ο Σαρτρ
αποκαλεί την “αγωνία” της ύπαρξης. Όλα είναι (τρομακτικά) πιθανά επειδή τίποτα δεν έχει έναν προκαθορισμένο, θεόσταλτο σκοπό. Οι άνθρωποι απλά δίνουν νόημα στη ζωή καθώς αυτή προχωρά, και είναι ελεύθεροι να αποτινάξουν τις αλυσίδες οποιαδήποτε στιγμή.


3. Δεν πρέπει να ζούμε με “κακή πίστη”

Ο Σαρτρ έδωσε έναν ορισμό για το φαινόμενο της ζωής χωρίς να λαμβάνουμε επαρκώς υπ' όψη την ελευθερία. Το ονόμασε κακή πίστη. Είμαστε σε κακή πίστη όταν λέμε στον εαυτό μας ότι τα πράγματα πρέπει να εκδηλώνονται κατά ένα συγκεκριμένο τρόπο και κλείνουμε τα μάτια σε άλλες επιλογές. Είναι κακή πίστη να επιμένουμε ότι πρέπει να κάνουμε μια συγκεκριμένη δουλειά ή να ζούμε με ένα συγκεκριμένο άτομο ή να φτιάχνουμε το σπίτι μας σε ένα δεδομένο μέρος.

Η πιο διάσημη περιγραφή κακής πίστης βρίσκεται στο “Είναι και το Μηδέν”, όταν ο Σαρτρ παρατηρεί ένα σερβιτόρο που του φαίνεται υπερβολικά αφοσοιωμένος στο ρόλο του σαν πρώτα και κύρια να ήταν ένας σερβιτόρος παρά ένα ελεύθερο ανθρώπινο ον. Η κίνησή του είναι σβέλτη και άμεση, κάπως υπερβολικά ακριβής, κάπως υπερβολικά γρήγορη. Πλησιάζει τους πελάτες με ένα βήμα κάπως υπερβολικά σβέλτο. Σκύβει μπροστά κάπως υπερβολικά πρόθυμα. Η φωνή του, τα μάτια του εκφράζουν ένα ενδιαφέρον κάπως υπερβολικά περιποιητικό για την παραγγελία του πελάτη...

Ο άνδρας (πιθανότατα κάποιος εργαζόμενος στο Café de Flore του Σαιν-Ζερμέν) έχει πείσει τον εαυτό του ότι ουσιαστικά και αναγκαστικά είναι ένας σερβιτόρος αντί για ένα ελεύθερο πλάσμα
το οποίο θα μπορούσε να είναι ένας τζαζ πιανίστας ή ένας ψαράς σε αλιευτικό στη Βόρεια Θάλασσα.


4. Είμαστε ελεύθεροι να αποδομήσουμε τον καπιταλισμό

Ο πρωταρχικός λόγος που κυρίως αποθαρρύνει τους ανθρώπους από το να βιώνουν τον εαυτό τους ως ελεύθερο είναι το χρήμα. Οι περισσότεροι από μας θα αποκλείσουν μια ευρεία ποικιλία επιλογών (το να μετακομίσουν στο εξωτερικό, να δοκιμάσουν μια καινούρια καριέρα, να αφήσουν ένα σύντροφο) λέγοντας, “αν δεν είχα ανάγκη τα λεφτά”.

Αυτή η παθητικότητα μπροστά στο χρήμα εξαγρίωνε τον Σαρτρ σε πολιτικό επίπεδο. Σκεφτόταν τον καπιταλισμό σαν μια γιγάντια μηχανή σχεδιασμένη να δημιουργεί μια αίσθηση αναγκαιότητας η οποία δεν ισχύει στην πραγματικότητα. Μας κάνει να πείθουμε τον εαυτό μας ότι πρέπει να δουλεύουμε ένα συγκεκριμένο αριθμό ωρών, να αγοράζουμε ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία, και πάει λέγοντας.

Αλλά μέσα σ' αυτό υπάρχει μόνο η άρνηση της ελευθερίας ― και μια άρνηση να πάρουμε τόσο σοβαρά όσο θα έπρεπε την πιθανότητα να ζήσουμε με άλλους τρόπους. Ήταν εξαιτίας αυτών των ιδεών που ο Σαρτρ είχε ένα ισόβιο ενδιαφέρον για τον Μαρξισμό. Ο Μαρξισμός φαινόταν ότι θεωρητικά επέτρεπε στους ανθρώπους να εξερευνούν την ελευθερία τους υποβαθμίζοντας το ρόλο που παίζουν στη ζωή τους τα υλικά αγαθά.

Ο Σαρτρ συμμετείχε σε πολλές διαδηλώσεις στους δρόμους του Παρισιού τη δεκαετία του ‘60. Το 1968, όταν για άλλη μια φορά είχε συλληφθεί, ο πρόεδρος Σαρλ Ντε Γκολ μεσολάβησε να του δοθεί χάρη λέγοντας “δεν συλλαμβάνεις τον Βολταίρο”.

Ο Σαρτρ επίσης επισκέφθηκε τον Φιντέλ Κάστρο και τον Τσε Γκεβάρα και τους θαύμαζε και τους δυο πολύ. Ως αποτέλεσμα αυτών των σχέσεων και των ριζοσπαστικών πολιτικών του ιδεών, το FBI διατηρούσε εκτενή φάκελο για τον Σαρτρ προσπαθώντας να καταλάβει το πραγματικό νόημα της ύποπτης φιλοσοφίας του.

O Σαρτρ, μας εμπνέει με την επιμονή του ότι τα πράγματα δεν χρειάζεται να είναι όπως είναι. Είναι πολύ ζωντανός όσον αφορά το ανεκπλήρωτο δυναμικό μας, τόσο σαν άτομα όσο και ως είδος. Μας προτρέπει να αποδεχτούμε τη ρευστότητα της ύπαρξης και να δημιουργήσουμε νέους θεσμούς, συνήθειες, ιδέες και κοσμοθεωρίες. Η παραδοχή ότι η ζωή δεν έχει μια προκαθορισμένη λογική και δεν έχει κανένα εγγενές νόημα μπορεί να είναι μια πηγή απεριόριστης ανακούφισης όταν αισθανόμαστε καταπιεσμένοι υπό το βάρος της παράδοσης και της καθεστηκυίας τάξης.