Έχουμε συνηθίσει να έχουμε σε υψηλή εκτίμηση τη Δημοκρατία και κατ΄ επέκταση την αρχαία Αθήνα, τον πολιτισμό που ανέδειξε τη Δημοκρατία.

Ο Παρθενώνας αποτελεί πλέον, συνώνυμο των δημοκρατικών αξιών. Αυτός είναι και ο λόγος που σύγχρονοι ηγέτες δημοκρατιών θέλουν να φωτογραφηθούν εκεί.

Είναι, λοιπόν, ιδιαίτερα εντυπωσιακό το να ανακαλύπτεις ότι ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Ελλάδας, η Φιλοσοφία, ήταν ιδιαίτερα καχύποπτη για το άλλο της επίτευγμα: τη Δημοκρατία.

Ο Σωκράτης απεικονίζεται στους πλατωνικούς διαλόγους ως ιδιαίτερα απαισιόδοξος όσον αφορά ολόκληρη την υπόθεση της Δημοκρατίας. Στο 6^ο βιβλίο της Πολιτείας, ο Πλάτωνας περιγράφει μια συζήτηση του Σωκράτη με τον Αδείμαντο, και την προσπάθειά του να τον κάνει να δει τα ψεγάδια της Δημοκρατίας.

Συγκρίνοντας την κοινωνία με ένα πλοίο, λέει ο Σωκράτης:

— Αν έβγαινες για ένα ταξίδι στη θάλασσα, ιδανικά ποιον θα προτιμούσες να ορίζει τον κυβερνήτη του σκάφους; Τον οποιοδήποτε ή μήπως ανθρώπους εκπαιδευμένους στους κανόνες και τις προκλήσεις της ναυσιπλοΐας;

— Προφανώς το δεύτερο, απαντά ο Αδείμαντος.

— Τότε γιατί, ρωτάει ο Σωκράτης, συνεχίζουμε να θεωρούμε ότι κάθε τυχαίο άτομο βρίσκεται σε θέση να κρίνει το ποιος θα έπρεπε να κυβερνήσει μια χώρα;

Η άποψη του Σωκράτη είναι ότι η ψήφος στις εκλογές είναι επιδεξιότητα και όχι μία τυχαία διαίσθηση. Και όπως όλες οι δεξιότητες, χρειάζεται να καλλιεργείται συστηματικά στους πολίτες.

Το να επιτρέπεις στους πολίτες να ψηφίζουν χωρίς να έχουν εκπαιδευτεί, είναι τόσο ανεύθυνο όσο το να θέτεις καπετάνιο μιας τριήρους που πάει στη Σάμο εν μέσω καταιγίδας.

Ο Σωκράτης κατέληξε να βιώσει από πρώτο χέρι την καταστροφική εμπειρία της ηλιθιότητας των ψηφοφόρων. Το 399 π.Χ., ο φιλόσοφος δικάστηκε με την ψευδή κατηγορία της διαφθοράς της αθηναϊκής νεολαίας. Οι ένορκοι, πεντακόσιοι αθηναίοι πολίτες, προσκλήθηκαν να εκτιμήσουν την υπόθεση και αποφάσισαν, κατά μικρή πλειοψηφία, ότι ο φιλόσοφος ήταν ένοχος. Καταδικάστηκε να πιει κώνειο.

Σημειωτέον, ο Σωκράτης δεν ήταν ελιτιστής με τη στενή έννοια του όρου. Δεν υποστήριζε ότι λίγοι εκλεκτοί και μόνο θα έπρεπε να ψηφίζουν. Υποστήριζε όμως, ότι μονάχα εκείνοι που σκέφτονταν λογικά και σε βάθος έπρεπε να πλησιάζουν στις κάλπες.

Έχουμε λησμονήσει αυτή τη διαφορά μεταξύ της διανοητικής Δημοκρατίας και της Δημοκρατίας ως δικαίωμα. Έχουμε επιτρέψει την ψήφο σε όλους χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τη σοφία. Και ο Σωκράτης γνώριζε ακριβώς πού θα κατέληγε αυτό. Σε ένα σύστημα που οι έλληνες φοβόντουσαν περισσότερο από όλα: Τη δημαγωγία.

Η αρχαία Αθήνα είχε επίπονες εμπειρίες με δημαγωγούς. Για παράδειγμα, ο Αλκιβιάδης, ένας πλούσιος, χαρισματικός, γλυκομίλητος, εύπορος άντρας, κατακρεούργησε τις βασικές ελευθερίες και βοήθησε στην ώθηση της Αθήνας στις καταστροφικές στρατιωτικές της περιπέτειες στη Σικελία.

Ο Σωκράτης ήξερε πόσο εύκολα υποψήφιοι για εκλογή θα μπορούσαν να πατήσουν στην ανάγκη μας για εύκολες απαντήσεις. Ζήτησε να αναρωτηθούμε πάνω σε ένα debate μεταξύ δύο υποψηφίων. Ο ένας ήταν γιατρός και ο άλλος ζαχαροπλάστης.

Ο ζαχαροπλάστης θα έλεγε για τον αντίπαλό του:

— Ο άνθρωπος αυτός έχει προκαλέσει διάφορα κακά πάνω σας, σας πονάει, σας πλασάρει πικρά ελιξήρια, και σας λέει να μην τρώτε και να πίνετε ότι θέλετε! Δεν θα σας δώσει ποτέ συμπόσια αμέτρητων και ευχάριστων αγαθών, όπως εγώ.

Ο Σωκράτης μας ζήτησε να αναλογιστούμε την ανταπόκριση του κοινού:

— Πιστεύετε ότι ο γιατρός θα είναι σε θέση να απαντήσει επιτυχώς;

Η πραγματική απάντηση, «σας προκαλώ δυσφορία και αντιτίθεμαι στις επιθυμίες με στόχο να σας βοηθήσω», θα προξενούσε έντονες αντιδράσεις του κοινού, δεν νομίζετε;

Έχουμε ξεχάσει κάθε προειδοποίηση του Σωκράτη απέναντι στη Δημοκρατία.
Προτιμήσαμε να τη θεωρούμε ξεκάθαρο αγαθό, αντί για κάτι το οποίο είναι μόνο τόσο επιτυχές όσο και το εκπαιδευτικό σύστημα που την περιβάλλει.

Ως επακόλουθο, έχουμε εκλέξει αμέτρητους ζαχαροπλάστες και ελάχιστους γιατρούς.