Είχαμε πάρει πλέον όλοι τις θέσεις μας και τότε αντίκρυσα ένα θέαμα, το οποίο, για άλλη μια φορά, με λύπησε και με εκνεύρισε. Η άφιξη ενός ιερέα με το Ευαγγέλιο υψωμένο στα δυό του χέρια, συνοδευόμενου εκατέρωθεν από μιά διμοιρία ναυτικών δοκίμων. Ένα θέαμα προσαρμοσμένο ίσως στα των ιερατικών σχολών ή των μοναστηριών, αλλά, που σε καμμία περίπτωση δεν άρμοζε σε στρατιωτική Σχολή, πολύ περισσότερο στο φυτώριο τού πιο φιλελεύθερου και δημοκρατικού Όπλου των Ενόπλων μας Δυνάμεων, του Πολεμικού Ναυτικού.

Η εν λόγω πρακτική, απόρροια κι αυτή τής πρόσφατης αλλοτρίωσης των Ενόπλων Δυνάμεων, με είχε απασχολήσει αρκετές φορές και στο παρελθόν. Εν τούτοις, μη θέλοντας να προκαλέσω αντιδράσεις, απέφευγα να εκδώσω έγγραφη απαγορευτική διαταγή, περιοριζόμενος σε προφορικές παροτρύνσεις προς τους εκάστοτε διοικητές τής Σχολής. Και ενώ φαινότανε να συμφωνούμε όλοι επί της αρχής, ότι στην διαπαιδαγώγηση των δοκίμων δεν έχει καμμία θέση η συνοδεία ιερέων και ευαγγελίων, το αποτέλεσμα σε κάθε τελετή παρέμενε πεισματικά το ίδιο.

Ελλάδα τού 21ου  αιώνα.

Παρ΄ όλα αυτά το θέαμα ναυτικών δοκίμων να συνοδεύουν ιερείς και ευαγγέλια μου προκαλούσε θλίψη. Δεν ήταν τόσο το θέαμα που με εκνεύριζε όσο οι συνειρμοί. Η τιμητική συνοδεία, αυτή καθαυτή ως κίνηση, εμπεριέχει και το στοιχείο της υποταγής. Γι΄ αυτό άλλωστε και η Πολιτεία την περιορίζει, για τους ένστολους, μόνο όταν πρόκειται για εθνικά σύμβολα και πολιτειακούς θεσμούς. Το Ευαγγέλιο και οι ιερωμένοι σε καμμία πολιτισμένη χώρα δεν ανήκουν σε κάποια από αυτές τις κατηγορίες.

Η τιμητική συνοδεία είναι επίσης και δείγμα φιλοφρόνησης κατώτερου προς ανώτερο. Ως τέτοιο στις Ένοπλες Δυνάμεις είναι συνηθέστατη. Και πολύ φυσιολογικά άλλωστε, δεδομένου ότι η ιεραρχική διοικητική εξάρτηση, ο σεβασμός της επετηρίδας και η υπακοή / υποταγή στους ανωτέρους αποτελούν τον θεμέλιο λίθο, στον οποίο στηρίζεται το όλο οικοδόμημα των Ενόπλων Δυνάμεων. Συνεπώς στην περίπτωση αυτή η συνοδεία εντάσσεται αρμονικά στο πλαίσιο της στρατιωτικής δεοντολογίας.

Αντίθετα, έξω από τον χώρο των Ενόπλων Δυνάμεων, όπου δεν υπάρχει η κάθετη αυτή ιεραρχική κλιμάκωση, και εφ΄ όσον δεν πρόκειται για εθνικά σύμβολα ή θεσμούς, η τιμητική συνοδεία από ένστολους μετατρέπεται σε κίνηση με έντονο το στοιχείο τής υποτέλειας και τής δουλοπρέπειας. Νοοτροπίες και αντιλήψεις, από τις οποίες πρέπει να προστατεύεται με κάθε μέσο ο μέλλων αξιωματικός.

     Υπαξιωματικοί και ναύτες αποτελούν την συνοδεία ιερέα και μεταφέρουν στολισμένο εικόνισμα κατά τη διάρκεια τελετής σε ναύσταθμο.

Δεν ήθελα καν να σκέφτομαι, τι είδους βιώματα θα έμεναν στα εύπλαστα ακόμη μυαλά των νεαρών δοκίμων, και πόση προσπάθεια και διάβασμα θα χρειαζότανε, για να τ΄ αποτινάξουν...

Για να ξεφεύγω από τις αποκαρδιωτικές αυτές σκέψεις αλλά και από την πλήξη, που μου προξενούσε το θρησκευτικό μέρος, συνήθως κατέφευγα σε αναπολήσεις. Άλλοτε πάλι χάζευα τα παραταγμένα τμήματα.

Το βλέμμα μου εστίαζε στις φυσιογνωμίες των ορκιζομένων. Δεν μου φαινόντουσαν χαμογελαστές ούτε χαρούμενες. Κυριαρχούσε ένα σφιχτό, σοβαροφανές και κουρασμένο ύφος. Θα πρέπει να είχαν ήδη συμπληρώσει πάνω από μία ώρα ακίνητης παράταξης, αντικρυστά στον Ήλιο, και τώρα έπρεπε λιβανιζόμενοι να υπομείνουν και για τουλάχιστον ένα ακόμη εικοσάλεπτο «την σοφίαν του Αγίου Ευαγγελίου».

Ορκωμοσία χωρίς λιβάνια κι ευαγγέλια

Η αναπόληση, κατά την διάρκεια του θρησκευτικού μέρους, με είχε οδηγήσει πολλά χρόνια πίσω, στα πρώτα εφηβικά μου. Τότε που, λόγω των επαγγελματικών υποχρεώσεων τού πατέρα μου, ζούσαμε στην Νέα Υόρκη. Εκεί πέρασα τις τρεις τελευταίες τάξεις τού δημοτικού και την πρώτη τού γυμνασίου, σε μια εποχή (αρχές της δεκαετίας τού ΄60) όπου η, από κάθε άποψη, διαφορά μεταξύ Αθήνας και Νέας Υόρκης ήτανε κυριολεκτικά χαοτική.

Χωρίς να είμαι βέβαιος, πώς θα διαμορφωνόταν ο χαρακτήρας μου υπό διαφορετικές συνθήκες, πιστεύω ωστόσο ότι από την ανατροφή μου μέσα στο αμερικάνικο εκπαιδευτικό σύστημα απέκτησα μία ροπή προς τον ρεαλισμό, την κυνικότητα, την πρακτικότητα και, έως ένα σημείο, την έλλειψη του ενθουσιώδους μεσογειακού ταμπεραμέντου.

Η σημερινή τελετή μου έφερε στον νου μίαν αντίστοιχη εμπειρία της εποχής εκείνης, η οποία επανερχότανε συχνά σε παρόμοιες περιστάσεις. Ήταν ο δεύτερος χρόνος στην Αμερική, όταν η οικογένεια ενός πολύ στενού μου φίλου και συμμαθητή με κάλεσε να πάω μαζί τους στην Αννάπολις (αντίστοιχη Σχολή Δοκίμων των ΗΠΑ), για να παρακολουθήσω την τελετή αποφοίτησης τού μεγάλου τους γυιού, ο οποίος θα ονομαζότανε Σημαιοφόρος του Αμερικάνικου Πολεμικού Ναυτικού. Μία εκδρομή και μία εμπειρία που θυμάμαι, τότε, με είχε πραγματικά ενθουσιάσει. Είναι γεγονός, ότι μετά από τόσα χρόνια λίγες λεπτομέρειες έχουν απομείνει στην μνήμη μου. Εκείνο όμως που δεν μπορώ να ξεχάσω είναι η εικόνα μιας τελετής διάχυτης από έντονη χαρά.

     Αριστερά: Έλληνες ανώτατοι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού εκδηλώνουν την ευσέβειά τους κατά τη διάρκεια τελετής.

     Δεξιά: Το πέταγμα των καπέλλων. Αποκορύφωμα των τελετών αποφοίτησης από τη Ναυτική Ακαδημία των Η.Π.Α. Εικόνες διάχυτης χαράς, χωρίς ιερείς, ψαλμωδίες, εικόνες, κεριά, λιβάνια και θρησκευτική κατάνυξη.

 

Σημείωση:  Το παραπάνω κείμενο είναι απόσπασμα από το βιβλίο τού ναύαρχου Αντ. Αντωνιάδη Κρεμώντας τη στολή, εκδ. «Κάκτος».        Διαβάστε επίσης:   Οι μύθοι τής "εθνικής" μας στρατηγικής. Ο ναύαρχος Αντώνιος Αντωνιάδης ξεσκεπάζει τις αυταπάτες της Ρωμιοσύνης σε Αιγαίο και ελληνοτουρκικά