“ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ”
ΤΗΣ ΜΙΝΩΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Τι σηματοδοτούν τα σύμβολα
του Δίσκου της Φαιστού


Ο Δίσκος της Φαιστού είναι μία από τις πιο πολυσυζητημένες επιγραφές στην ιστορία. Πολλά έχουν γραφτεί κι ακόμη περισσότερα ειπωθεί σε σχέση με αυτόν, ωστόσο η εξήγησή του παραμένει μέχρι και τις ημέρες μας ένα άλυτο μυστήριο.

Έχει κεντρίσει τη φαντασία πολλών αρχαιολόγων, επαγγελματιών και μη, κι έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες αποκρυπτογράφησής του. Κατά καιρούς προτάθηκαν πάρα πολλές ερμηνείες, όπως ότι πρόκειται για προσευχή, ύμνο, κατάρα, κείμενο με μαγικό περιεχόμενο, τελετουργικό ερωτικό τραγούδι, εγχειρίδιο σεξουαλικών στάσεων, λατρευτικό κείμενο προς τα άστρα, κείμενο διδασκαλίας της ανάγνωσης, αστρονομικό χάρτη με σύμβολα ή και πίνακα για επιτραπέζιο παιχνίδι.

Η επιστημονική κοινότητα όμως, δεν έχει αποδεχθεί καμία από τις προτεινόμενες αποκρυπτογραφήσεις και ο δίσκος παραμένει ένα άλυτο μυστήριο.


Ο Δίσκος της Φαιστού ανακαλύφθηκε πριν από έναν αιώνα στη μινωική πόλη της Φαιστού στη νότια Κρήτη και χρονολογείται πιθανώς στον 17ο αιώνα π.Χ..
Είναι φτιαγμένος από πηλό, ένα από τα βασικότερα υλικά του μινωικού κόσμου. Η μέση διάμετρός του είναι 15 εκατοστά και το μέσο πάχος του 1 εκατοστό.
Στις δύο όψεις του βρίσκονται 45 διαφορετικά σύμβολα, πολλά από τα οποία αναπαριστούν εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα, όπως ανθρώπινες μορφές, ψάρια, πουλιά, έντομα, φυτά κ.α..
Συνολικά, υπάρχουν 241 σύμβολα, 122 στην μία πλευρά και 119 στη άλλη, τοποθετημένα σπειροειδώς και χωρισμένα σε ομάδες με τη χρήση μικρών γραμμών που κατευθύνονται προς το κέντρο του δίσκου.


Ζήτημα επιβίωσης για τους αρχαίους
η γνώση των εποχών και των εργασιών
που έπρεπε να γίνουν σε κάθε εποχή


Ήταν πολύ χρήσιμο στους αρχαίους ανθρώπους να παρατηρούν τον ουρανό. Η ανάπτυξη της έννοιας των εποχών με την παρατήρηση των άστρων, τους συντόνισε με το περιβάλλον και τους επέτρεψε να σχεδιάζουν όλες τις δραστηριότητες για να επιζήσουν.

Ικανότητα πρόβλεψης αλλαγών στο περιβάλλον σήμαινε ότι οι πρόγονοί μας προσαρμόζονταν. Έτσι μπόρεσαν να ευημερήσουν. Η ικανότητα να χρονομετρούν σημαντικούς κύκλους, τους βοήθησε να μην υπόκεινται στις αλλαγές του περιβάλλοντος και να υπερισχύσουν αυτού. Να φτιάξουν πολιτισμούς, που χρησιμοποιούσαν τις αλλαγές προς όφελός τους.

Σήμερα, δεν μπορούμε να ξεφύγουμε από το χρόνο. Είναι παντού. Σε ρολόγια στον υπολογιστή, στο κινητό μας και στο ταμπλό του αυτοκινήτου μας. Ο χρόνος στις μέρες μας μπορεί να φαίνεται σαν βάρος. Για τους αρχαίους πολιτισμούς όμως, ήταν βασικός για την επιβίωσή τους.

Η Σελήνη έχει φάσεις που μπορούν να προβλεφθούν. Αυτό σήμαινε ότι μπορούσαν να αντιληφθούν το περιβάλλον τους. Η κατανόηση του, ώθησε τους ανθρώπους να πάνε ένα μεγάλο βήμα πιο μπροστά. Με τα αστέρια προέβλεπαν τις εποχές. Αυτό τους επέτρεψε να εγκατασταθούν μόνιμα σε κάποια περιοχή.

Φανταστείτε δύο διαφορετικές φυλές. Η μία παρατηρεί, ότι όταν βλέπει κάποια αστέρια μπορεί να φυτέψει. Είναι η άνοιξη. Η άλλη φυλή δεν το ξέρει αυτό. Δεν παρατηρεί τα αστέρια. Κάνει ό,τι θέλει.

Ποια είναι η πιο επιτυχημένη; Μα, αυτή που μελετά τον ουρανό! Μπορεί να θρέψει τον πληθυσμό της και να αναπτυχθεί.

Η άλλη, δεν ξέρει πότε πρέπει να σπείρει, πότε να θερίσει κ.λπ., οπότε δεν μπορεί ούτε καν να θρέψει αποτελεσματικά τον πληθυσμό της. Δεν μπορεί να ευημερήσει, να βγάλει καλούς πολεμιστές κ.ά., οπότε σύντομα είτε θα εξαφανισθεί από την πείνα είτε θα την υποτάξουν άλλες φυλές, οι οποίες γνωρίζουν τα μυστικά του περιβάλλοντος, του ουρανού και των εποχών.

Αποτελούσε δηλαδή στην απαρχή της Ιστορίας, ζήτημα ζωής ή θανάτου η γνώση των εποχών και των εργασιών που έπρεπε να γίνουν κάθε εποχή.



Δίσκος Φαιστού:
Καταγραφή των εποχών και των εργασιών τους


Το συμπέρασμά μου από την πολυετή μελέτη του Δίσκου της Φαιστού είναι αυτό ακριβώς: Ότι και οι δύο όψεις του, σηματοδοτούν τις μηνιαίες και εποχικές εργασίες και απασχολήσεις των κατοίκων, όπως αγροτικές, μελισσοκομικές, αλιευτικές με καμάκι, κτηνοτροφικές, συγκομιδή βοτάνων, περίοδο ζευγαρώματος αιγοπροβάτων και γέννησης νέων ζώων, κυνήγι μεταναστευτικών πτηνών με ξόβεργες, τυροκόμηση, συλλογή άλατος και πάστωμα ιχθύων.

Παράλληλα, επιδεικνύεται η περίοδος των βροχοπτώσεων, σφυροπελέκεις κι ενδεχομένως εργαλειακός εξοπλισμός κτιστών, όπως επίσης λαϊκά δρώμενα και τελετές με μουσικό όργανο (αυλός με πέντε οπές), στις οποίες συμμετείχαν γυναίκες και άνδρες σε χορούς ή ακόμα και αθλητικοί αγώνες δρόμου. Όλα αυτά γίνονταν στο πλαίσιο κάποιας εποχής και των ανάλογων εργασιών που έπρεπε να γίνουν τη συγκεκριμένη εποχή.


Σηματοδότηση των εποχών

Για να γίνουν ευκολότερα αντιληπτά αυτά, διαχώρισα τις επιφάνειες του δίσκου σε εμφανή τμήματα βάφοντάς τα με διαφορετικά χρώματα. Ο διαχωρισμός αυτός είναι φανερό ότι δεν συμπίπτει με τις επιμέρους διαχωριστικές γραμμές του κατασκευαστή. Κριτήριο του διαχωρισμού αποτέλεσε η μελέτη των εικονιδίων (και όχι των εικονογραμμάτων) και η παρατήρηση ότι στο τέλος κάθε ταινίας-ζώνης υπάρχει η ανθρώπινη κεφαλή νεαρού ατόμου, με την οποία κλείνει μια ενέργεια ή δραστηριότητα ή πιθανόν μια χρονική περίοδος.

Κάθε ζώνη-ταινία είναι βαμμένη με διαφορετικό χρώμα. Τα χρώματα σηματοδοτούν τις πέντε εποχές ενός έτους. Επισημαίνεται, ότι εκείνη την περίοδο οι άνθρωποι του Αιγαίου, χώριζαν το χρόνο περίπου όπως κι εμείς σήμερα (φθινόπωρο, χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι), αλλά διέκριναν πέντε κι όχι τέσσερις εποχές. Είχαν μια ακόμα εποχή μεταξύ 3ης Αυγούστου και 21ης Σεπτεμβρίου, όταν η Γη «εγκυμονεί» αναμένοντας τις ακτίνες του Ήλιου της φθινοπωρινής ισημερίας.

Αυτό προκύπτει κι από τη μελέτη των κυκλαδικών ειδωλίων, τα οποία διέκριναν τις εποχές όπως ακριβώς και ο Δίσκος της Φαιστού.


Σύρος. Όργανο (ηλιακό ημερολόγιο αγροτικών εργασιών). Κατασκευή: Λούης Ρούσσος.
Τα όργανο αυτό είναι προς επίδειξη στη διάθεση κάθε ενδιαφερόμενου.
(Facebook: Λούης Ρούσσος).
Τα εγκυμονούντα κυκλαδικά ειδώλια αντιστοιχούν στην εποχή μεταξύ 3ης Αυγούστου και 21ης Σεπτεμβρίου, όταν η Γη «εγκυμονεί». Το εικονιζόμενο εγκυμονούν ειδώλιο σηματοδοτεί αυτή την εποχή και με κλίση κεφαλιού 52° αναμένει τις ακτίνες του Ήλιου της φθινοπωρινής ισημερίας, που θα σημάνουν το τέλος της εποχής και την αρχή του φθινοπώρου.

Κυκλαδικά ειδώλια:
Περιμένοντας τον Ήλιο...


Τα κυκλαδικά ειδώλια περιμένουν με σταυρωμένα χέρια ποια στιγμή θα έρθει ο Ήλιος στα μάτια τους.

Οι εποχές οριοθετούνται ανάλογα με το ύψος και την κλίση του κεφαλιού τους:

• Η κλίση του κεφαλιού του αριστερού στην παραπάνω φωτογραφία ειδωλίου είναι 28°. Σε αυτό το ύψος είναι ο Ήλιος το μεσημέρι στις 21 Δεκεμβρίου (χειμερινό ηλιοστάσιο).

• Το δεύτερο από αριστερά ειδώλιο έχει κλίση κεφαλιού 52°. Εκεί βρίσκεται ο Ήλιος στις ισημερίες.

• Το κεφάλι του τρίτου από αριστερά ειδωλίου έχει κλίση 70° και σημαδεύει την αρχή και το τέλος του καλοκαιριού (13 Μαΐου και 3 Αυγούστου).

• Το κεφάλι του καθιστού ειδωλίου έχει κλίση 76° και σημαδεύει το θερινό ηλιοστάσιο, τη μέση του καλοκαιριού.

Στον κυκλαδικό πολιτισμό επομένως, μετρούσαν τις εποχές, με βάση τη φαινομένη κίνηση του Ήλιου, ως εξής:

• 21 Δεκεμβρίου: Χειμερινό ηλιοστάσιο, αρχή χειμώνα.

• 21 Μαρτίου: Εαρινή ισημερία, αρχή άνοιξης.

• 13 Μαΐου: Αρχή καλοκαιριού.

• 21 Ιουνίου: Θερινό ηλιοστάσιο, αρχή του χρόνου.

• 3 Αυγούστου: Αρχή εποχής εγκυμονούσας γης.

• 21 Σεπτεμβρίου: Φθινοπωρινή ισημερία, αρχή φθινοπώρου.


Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Κυκλαδικά ειδώλια και ηλιοσπηλιές.

Δηλαδή:

• 21 Δεκεμβρίου – 21 Μαρτίου: Χειμώνας.

• 21 Μαρτίου – 13 Μαΐου: Άνοιξη.

• 13 Μαΐου – 3 Αυγούστου: Καλοκαίρι.

• 3 Αυγούστου – 21 Σεπτεμβρίου: Εποχή, κατά την οποία η Γη «εγκυμονεί», για να δώσει τους νέους καρπούς.

• 21 Σεπτεμβρίου – 21 Δεκεμβρίου: Φθινόπωρο.


Δίσκος Φαιστού, πλευρά των εποχών.
Ροζ: χειμώνας, πράσινο: άνοιξη, κίτρινο: καλοκαίρι, μωβ: εποχή εγκυμονούσας γης, μπεζ: φθινόπωρο.

Δίσκος Φαιστού:
Πλευρά των εποχών


Στη μια πλευρά του Δίσκου της Φαιστού σηματοδοτούνται οι εποχές.

1. Χειμώνας

Η αρχή του βρίσκεται στο κέντρο του δίσκου (χρώμα ροζ), που αντιστοιχεί στο χειμερινό ηλιοστάσιο (21 Δεκεμβρίου) και κλείνει στις 21 Μαρτίου.

2. Άνοιξη

Από 21 Μαρτίου μέχρι 13 Μαΐου (χρώμα πράσινο).


Νέο σμάρι μελισσών, που βγήκε από την μια κυψέλη και μετακομίζει στην άλλη. Περίοδος Μαΐου.

3. Καλοκαίρι
Από 13 Μαΐου μέχρι 3 Αυγούστου (χρώμα κίτρινο).

4. Εποχή εγκυμονούσας γής
Χρώμα μώβ. Από 3 Αυγούστου μέχρι 21 Σεπτεμβρίου (φθινοπωρινή ισημερία).


Σφάξιμο και γδάρσιμο αιγών (προβιά και κεφαλή ζώου) με χρήση κωνικού οψιδιανού (αιχμή βέλους στη μέση της εικόνας).
Ο οψιδιανός χρησιμοποιήθηκε εξαιτίας της σύστασης και της ανθεκτικότητάς του ήδη από τα τέλη της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου για την κατασκευή λεπίδων με κοφτερές ακμές που χρησίμευαν
σα μαχαίρια, ξέστρες και ξυράφια. Στο Αιγαίο υπάρχει στα νησιά Μήλο, Αντίπαρο, Νίσυρο και Γυαλί.

5. Φθινόπωρο

Από 21 Σεπτεμβρίου μέχρι 21 Δεκεμβρίου (χρώμα μπεζ).

Επομένως η όψη αυτή του δίσκου λειτουργεί ως ένας οδηγός εργασιών και ενεργειών, που πρέπει να λαμβάνουν χώρα σε κάθε μία από τις πέντε εποχές.


Δίσκος Φαιστού: Η πλευρά των δώδεκα σεληνιακών μηνών.


Δίσκος Φαιστού:
Πλευρά της Σελήνης


Η άλλη όψη του Δίσκου της Φαιστού είναι επίσης διαχωρισμένη σε ζώνες-ταινίες με διαφορετικά χρώματα, τα οποία αντιστοιχούν στους δώδεκα σεληνιακούς μήνες, κάθε ένας από τους οποίους «κλείνει» με το σύμβολο της Σελήνης (δίσκος με επτά στιγμές-τελείες, ίσως το σύνολο των επτά ημερών μιας φάσης της Σελήνης) και με το κεφάλι του νεαρού ατόμου.


Από αριστερά: Ξόβεργα για τη σύλληψη αποδημητικών πουλιών,
ψάρεμα με καμάκι, χορευτής και αυλός, το σύμβολο της βροχόπτωσης.

Το σύνολο των δώδεκα σεληνιακών μηνών είναι 360 ημέρες. Αρχή του έτους ήταν το θερινό ηλιοστάσιο. Ο τελευταίος μήνας στην εξώτερη ζώνη-ταινία του δίσκου «κλείνει» με μια κάθετη γραμμή που φέρει πέντε έντονες στιγμές-τελείες (κουκίδες) τοποθετημένες μπροστά από το κεφάλι και το πρόσωπο του νεαρού ατόμου. Κατά την γνώμη μου είναι οι πέντε ημέρες, που προστίθενται στο σύνολο των 360, ώστε να συμπληρωθεί ο αριθμός των 365 ημερών ενός ηλιακού έτους.


Τυροκομικά εργαλεία στο δίσκο της Φαιστού.
Τυροκόφτης και ξύλινη σπάτουλα.
Ο πέλεκυς του Αρκαλοχωρίου Κρήτης.
Πρόκειται για μπρούτζινο ιερό διπλό πέλεκυ, ενεπίγραφο με δεκαπέντε σύμβολα
παρόμοια με αυτά του δίσκου της Φαιστού.

Θα πρέπει να τονίσω, ότι όργανα μέτρησης του χρόνου και των εποχών ήταν ελάχιστα και δεδομένου ότι είχαν συγκεντρωμένη όλη την ανθρώπινη γνώση και τεχνογνωσία από παρατηρήσεις χιλιετιών, αποτελούσαν τα «εμπορικά και βιομηχανικά απόρρητα» της εποχής τους και φυλάσσονταν προσεκτικά από τα κατά τόπους ιερατεία.



O Λούης Ρούσσος είναι συριανός, παλιός ναυτικός, αρχαιοδίφης και ερευνητής του κυκλαδικού πολιτισμού.

Παρατήρησε προ ετών ότι στο χρησιμοποιούμενο ως πηγάδι στην περιοχή Σα Μιχάλη της Σύρου, κατά το χειμερινό ηλιοστάσιο, η σκιά της υπερκείμενης ανώτατης οριζόντιας πλάκας του συνέπιπτε με την ακμή του βορειότερου λίθου, του υπερκείμενου της κάλυψης του διαδρόμου του.

Μελετώντας επιπλέον τις άγνωστες βραχογραφίες στην περιοχή Γερούσι της Σύρου διαπίστωσε, ότι τελικά έκαναν ακριβώς την ίδια δουλειά: Κατέγραφαν κι υπολόγιζαν τις κινήσεις του Ήλιου.

Εξασφάλισε λοιπόν, από ένα συριανό εφοπλιστή τη χρηματοδότηση έρευνας κι έτσι συγκροτήθηκε επιστημονική ομάδα από το Ε.Μ.Π., η οποία αποφάνθηκε, ότι πράγματι πρόκειται για τελειοτάτη πανάρχαια κατασκευή, ένα ηλιακό παρατηρητήριο, στο οποίο υπολογίζεται η φαινομένη κίνηση του Ήλιου καθʼ όλο το έτος, και σηματοδοτούνται με ακρίβεια οι εποχές, οι ισημερίες, οι τροπές κ.τ.λ..

Ο Λούης Ρούσσος υποστηρίζει επίσης, ότι ήταν διαφορετική από αυτήν που πιστεύουν οι αρχαιολόγοι, η χρήση των κυκλαδικών ειδωλίων (δεν ήταν λατρευτικά αγαλματίδια, αλλά σηματοδοτούσαν τις εποχές) και των τηγανόσχημων αγγείων (δεν ήταν καθρέπτες, αλλά πυξίδες), ενώ ο Δίσκος της Φαιστού σηματοδοτεί τις εποχές του χρόνου και τις γεωργικές-κτηνοτροφικές εργασίες κάθε εποχής.

Facebook: Λούης Ρούσσος.