Σε άλλες χώρες, η φύση έδωσε —ας πούμε ενδεικτικά— ένα 50% κι οι άνθρωποι χρειάστηκε να προσπαθήσουν σκληρά, ώστε να βελτιώσουν το σκληρό πολλές φορές περιβάλλον γύρω τους. Επιπλέον, έβαλαν τάξη και νόμους, που ελέγχονται αν δεν τους τηρούν. Πρόσθεσαν έτσι, ένα 50% ακόμα. Γι' αυτό σήμερα βλέπουμε εικόνες από βορειοευρωπαϊκές π.χ. πόλεις, χωριά κ.λπ., που μας εντυπωσιάζουν. Όλα τακτικά και όμορφα.
Στην Ελλάδα, έγινε το ακριβώς αντίθετο: Η φύση της χάρισε απλόχερα ένα 80%, ίσως και παραπάνω. Ο τόπος έχει πολλές φυσικές ομορφιές, φυσικό πλούτο, αρχαία, ιστορία, ήλιο, καλό καιρό κι ένα σωρό άλλα πλεονεκτήματα. Στους ανθρώπους του χώρου έμενε να προσθέσουν μόνο ένα 20% ακόμα. Αντ' αυτού όμως, με τη διαχρονικά χείριστη νοοτροπία τους, αντί να προσθέσουν αυτό το λίγο που χρειαζόταν, ώστε να φτάσουν στο 100%, αφαίρεσαν πολύ περισσότερο και κατάφεραν έτσι να υποχωρήσουν κάτω κι από εκεί που ξεκίνησαν οι άλλοι.
Διόρισαν σε θέσεις κλειδιά τον κάθε ανίκανο, έκτισαν και συνεχίζουν να κτίζουν όπου θέλουν, πετάνε τα σκουπίδια τους όπου θέλουν κ.λπ.. Συνήθειες και πρακτικές, που χάλασαν το όμορφο φυσικό περιβάλλον και παράλληλα τους κατάντησαν ουραγούς του πολιτισμένου κόσμου.
Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματικότητα κι ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Μήλος, με την οποία θα ασχοληθούμε σε αυτό το άρθρο. Πρόκειται για ένα πανέμορφο, μοναδικό νησί, με αστείρευτο πλούτο και αξεπέραστες φυσικές ομορφιές.
Το χαλάνε όμως οι τόνοι τριτοκοσμικότητας, που του «προσφέρει» απλόχερα η Ρωμιοσύνη.
Ιστορικά στοιχεία
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο χρονολογείται από την 8η χιλιετία π.Χ.. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν πιθανότατα φοίνικες ή κάρες. Ο πρώτος οικισμός δημιουργήθηκε στην Φυλακωπή στην Εποχή του Ορείχαλκου, όταν η εξόρυξη του οψιδιανού βρέθηκε σε παρακμή.
Οι αρχαιότητες στο νησί καλύπτουν τρεις μεγάλες περιόδους: Κυκλαδική, Μινωική και Μυκηναϊκή.
Οι πρώτοι δωριείς εγκαταστάθηκαν στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ..
Τον 5ο αι. π.Χ. οι αθηναίοι ζήτησαν από τους μήλιους φόρο υποτέλειας, αλλά όταν εκείνοι αρνήθηκαν, ξεκίνησαν πολιορκία και μετά την πτώση του νησιού, εκτέλεσαν όλους τους ενήλικους άνδρες, πούλησαν τα γυναικόπαιδα ως σκλάβους και μετέφεραν στο νησί περίπου 500 δικούς τους οικιστές. Με την τελική ήττα της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οι σπαρτιάτες έδιωξαν τους αθηναίους κι εγκατέστησαν τους απογόνους των παλιών κατοίκων.
Ακολούθησαν η μακεδονική και ρωμαϊκή περίοδοι. Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους το νησί είχε αρκετούς εβραίους κατοίκους κι έτσι ο χριστιανισμός διαδόθηκε αρκετά γρήγορα.
Το μεσαίωνα επικράτησαν οι βενετοί. Οι λατινικές οικογένειες που κυβερνούσαν τα νησιά των Κυκλάδων ήταν καθολικοί, ενώ η πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού ήταν ορθόδοξοι.
Από τα τέλη του 16ου και καθ΄ όλη τη διάρκεια του 17ου αιώνα, η Μήλος υπήρξε το κέντρο της πειρατείας στο Αιγαίο.
Ακολούθησε η ευημερία της οθωμανικής περιόδου, όταν το νησί έφτασε να έχει στις αρχές του 18ου αιώνα πάνω από 6.000 κατοίκους.
Από το 1830, η Μήλος, μαζί με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, περιλήφθηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Γεωλογική Ιστορία της Μήλου
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα του νησιωτικού συμπλέγματος της Μήλου κάλυψε μεγάλο χρονικό διάστημα από 3,5 εκατομμύρια χρόνια έως γεωλογικά πρόσφατα, μόλις 90.000 χρόνια από σήμερα κι έλαβε χώρα σε διάφορες φάσεις, θέσεις και συνθήκες.
Η Μήλος είναι ένα ενεργό ηφαιστειακό νησί κι η ιδιαιτερότητά του αυτή την καθιστά μοναδική στα τοπία με τα διαφορετικά είδους πετρώματα, που αποτελούν αντικείμενο μελέτης επιστημόνων από όλο το πλανήτη.
Η έντονη ηφαιστειακή και υδροθερμική δραστηριότητα συνέβαλε στη δημιουργία μεγάλου αριθμού χρήσιμων βιομηχανικών ορυκτών και μεταλλευμάτων, που αποτέλεσαν πηγή πλούτου για το νησί: Οψιδιανού στους προϊστορικούς χρόνους, καολίνη και ποζολάνης στους ιστορικούς χρόνους μέχρι τώρα και πρόσφατα μπεντονίτη και περλίτη.
Άλλες δυνατότητες εκμετάλλευσης στη Μήλο, πέρα από τις καθαρά μεταλλευτικές, είναι οι άφθονες
θερμές πηγές, γνωστές από την αρχαιότητα, καθώς και το υψηλό γεωθερμικό πεδίο της που έγινε αντικείμενο
έρευνας από το 1970, αλλά δεν προχώρησε.
Το γεωλογικό περιβάλλον της, καθιστά τη Μήλο έναν γεωλογικό θησαυρό.
Το δυτικό μισό του νησιού είναι το πιο άγριο. Εκεί δεν υπάρχουν χωριά, παρά μόνο ελάχιστοι οικισμοί και κάποια παλιά ορυχεία. Σχεδόν όλη η δυτική Μήλος ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000. Αποτελεί βιότοπο της μεσογειακής φώκιας και της κόκκινης οχιάς.
Οψιδιανός
Ένα από τα πρώτα προηγμένα φυσικά υλικά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος στο Αιγαίο, ήταν ο οψιδιανός της Μήλου. Η εξόρυξη και η χρήση του χρονολογούνται τουλάχιστον από το 9.000 π.Χ. έως το τέλος της Εποχής του Χαλκού.
Πρόκειται για φυσικό ηφαιστειακό γυαλί, που σχηματίστηκε από την απότομη ψύξη της λάβας, όταν χύθηκε από τα έγκατα της Γης στην ψυχρή θάλασσα. Αποτελείται από διοξείδιο του πυριτίου και διάφορα άλλα οξείδια, στα οποία οφείλεται και το χρώμα του, που μπορεί να είναι μαύρο, γκρι, πράσινο σκούρο ή καφέ σκούρο. Είναι ημιδιαφανής με υαλώδη υφή.
Εξαιτίας της ανθεκτικότητας και της κογχοειδούς του θραύσης, μπορεί να κοπεί σε αποκρούσματα με εξαιρετικά κοφτερές ακμές. Με επεξεργασία των πλευρών και των όψεων των φολίδων ή των λεπίδων, διαμορφώνονταν εργαλεία για την κατεργασία οργανικών ή ανόργανων υλικών (οδοντωτά πριονάκια, ξέστρα, οπείς, τρυπάνια), για αγροτικές δραστηριότητες (δρεπάνια), καθώς και όπλα για το κυνήγι ή τις εχθροπραξίες (αιχμές βελών και δοράτων, χαρακτηριστικών της Νεότερης Νεολιθικής, μέχρι που αντικαταστάθηκαν από τα χάλκινα).
Χρονολογικό διάγραμμα χρήσης οψιδιανού στο Αιγαίο.
Οι αρχαιολόγοι ονομάζουν το πέτρωμα οψιανό, γιατί έτσι αναφέρεται στις ιστορικές πηγές. Οι ορυκτολόγοι χρησιμοποιούν την ονομασία οψιδιανός, από τη μετάφραση του ονόματος του πετρώματος από τις λατινογενείς γλώσσες.
Και οι δύο όροι είναι σωστοί κι έχουν κοινή καταγωγή το 36ο βιβλίο της Φυσικής Ιστορίας του Πλίνιου του Πρεσβύτερου (1ος αι. μ.Χ.). Το πέτρωμα αναφέρεται ως lapis obsianus,
ή —σε μεταγενέστερα χειρόγραφα— ως lapis obsidianus, από το όνομα του ρωμαίου Όψιου (Obsius ή Obsidius) που ανακάλυψε το πέτρωμα στην Αιθιοπία.
Οι δρόμοι διάδοσης του οψιδιανού στη Μεσόγειο και στις γύρω περιοχές. (Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου)
Οψιδιανός έχει βρεθεί σε αρκετές χώρες του κόσμου (ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικό, Αργεντινή, Χιλή, Ισλανδία, Ιταλία, Τουρκία, Αρμενία, Αιθιοπία, Κένυα, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία), αλλά οι θέσεις και οι ποσότητες καλού οψιδιανού είναι πολύ περιορισμένες. Στην Ελλάδα, οψιδιανό βρίσκουμε εκτός από τη Μήλο και στα νησιά Αντίπαρο, Γυαλί και Κω, όλα στο ηφαιστειακό τόξο του Αιγαίου.
Κάθε ηφαιστειακή έκχυση του πλούσιου σε πυρίτιο ηφαιστειακού μάγματος που δημιουργεί το υαλώδες πέτρωμα του οψιδιανού, έχει δύο σημαντικές ιδιότητες: Μεγάλη ομοιογένεια και μοναδική χημική σύσταση. Ένα γραμμάριο ή ένας τόνος οψιδιανού από την ίδια έκχυση έχει χαρακτηριστική γεωχημική σύσταση.
Είναι επομένως δυνατόν με φυσικοχημικές μεθόδους ανάλυσης, να προσδιοριστεί με ακρίβεια η γεωλογική πηγή του πετρώματος. Σε αυτό το χαρακτηριστικό αποτύπωμα της γεωλογικής ταυτότητας του οψιδιανού βασίζουν οι αρχαιολόγοι την αναγνώριση της πηγής προέλευσης των τέχνεργων, που βρίσκονται σε απόσταση μέχρι και εκατοντάδων χιλιομέτρων από τις πηγές.
Τα λατομεία οψιδιανού της Μήλου και ο κόλπος του Αδάμαντα ήταν το σημείο εκκίνησης του ταξιδιού του οψιδιανού από τις Κυκλάδες προς τους προϊστορικούς οικισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης. Μια μεγάλη αλυσίδα οικισμών συνδεόταν με τα απλά ή σύνθετα δίκτυα ανταλλαγών πρώτων υλών και άλλων προϊόντων που κυκλοφορούσαν μέσω των Κυκλάδων σε μεγάλες αποστάσεις.
Οι ναυτικοί των Κυκλάδων της 3ης χιλιετίας μετέφεραν με τα ευέλικτα εμπορικά πλοία τους οψιδιανό, σμύριδα και μέταλλα σε ενδιάμεσους σταθμούς, στα παράλια της ανατολικής Ελλάδας και της βόρειας Κρήτης απ΄ όπου προωθούταν στους οικισμούς της ενδοχώρας.
Η πόλη της Φυλακωπής, σε παραθαλάσσιο ύψωμα στη βόρεια ακτή του νησιού, ήταν ένα από τα πιο σηµαντικά κέντρα των Κυκλάδων της Εποχής του Χαλκού (3η και 2η χιλιετία π.Χ.).Η θέση βρισκόταν σε κομβικό σημείο των θαλάσσιων δρόμων της εποχής, που συνέδεαν την Ηπειρωτική Ελλάδα, τα Κυκλαδονήσια και την Κρήτη.
Αφροδίτη της Μήλου
Το έργο (τέλους ελληνιστικής - αρχών ρωμαϊκής εποχής) βρέθηκε το 1820 από κάποιο αγρότη σε πολλά κομμάτια (πιθανόν έξι), που έγιναν αμέσως αντικείμενο διαπραγμάτευσης από την τοπική κοινωνία και τους γάλλους. Ο γάλλος αξιωματικός Olivier Voutier ενημέρωσε τις γαλλικές αρχές, που αποφάσισαν να πάρουν οπωσδήποτε όλα τα ευρήματα στην κατοχή τους.
Το παζάρι καθυστερούσε όμως, όπως και το πλοίο που θα μετέφερε με ασφάλεια το άγαλμα στη Γαλλία. Ο ρωμιός που είχε ανακαλύψει στο χωράφι του το άγαλμα και οι δημογέροντες (καθώς πλέον στα παζάρια είχε αναμιχθεί όλο το νησί) αδημονούσαν και αποφάσισαν να δώσουν ή να πουλήσουν το άγαλμα σε άλλους ενδιαφερόμενους.
Η Υψηλή Πύλη περνούσε σοβαρή κρίση στις εξωτερικές της σχέσεις και η παραχώρηση αρχαιοτήτων από πλευράς της συνιστούσε ουσιαστικά άσκηση εξωτερικής πολιτικής. Ο νόμος όριζε όλες οι αρχαιότητες να καταλήγουν στην Κωνσταντινούπολη και να αποφασίζεται κεντρικά η διάθεσή τους, ώστε ο σουλτάνος να κολακεύει τα έθνη που τον συνέφερε.
Μέσα σε όλα, παρουσιάστηκε και ο Νικόλαος Μουρούζης, μέγας δραγουμάνος του οθωμανικού στόλου, ο οποίος προσπάθησε να πείσει τους μήλιους να πουλήσουν το εύρημα σε εκείνον. Ο εκπρόσωπος των γάλλων που βρέθηκε τότε εκεί ήταν ένας υποκόμης, ο οποίος έπεισε τους ντόπιους να μην φορτωθεί τελικά η Αφροδίτη στο πλοίο του Μουρούζη για να πάει στην Κωνσταντινούπολη, αλλά στο πλοίο των γάλλων για το Λούβρο.
Το γλυπτό όντως ταλαιπωρήθηκε και φορτώθηκε μετ' εμποδίων στο γαλλικό καράβι, γιατί οι κάτοικοι της Μήλου είχαν διχαστεί, διαπληκτίζονταν και τραβολογούσαν τους γάλλους μεταφορείς, γιατί κάποιοι πίστευαν ότι έπρεπε να πάει μεν στη Γαλλία, αλλά να έπαιρναν περισσότερα χρήματα.
Κατά τα άλλα, της Ρωμιοσύνης πάντα της φταίνε οι «κακοί ξένοι», οι οποίοι «έκλεβαν» τις αρχαιότητες, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις οι ίδιοι οι ρωμιοί τους τις πωλούσαν.
Ο εικονιζόμενος δεξιά γάλλος αξιωματικός Olivier Voutier, που πρωτοστάτησε για την αγορά από τους γάλλους της Αφροδίτης της Μήλου,από το Φεβρουάριο μέχρι τον Ιούλιο του 1822 βομβάρδιζε την Ακρόπολη προξενώντας καταστροφές τόσο σε αυτήν όσο και στις γύρω αρχαιότητες.
Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη....
Η Ρωμιοσύνη, στη σχιζοφρένειά της, αφ΄ενός τίμησε τον Voutier δεόντως απονέμοντάς του τον τίτλο του συνταγματάρχη αρχικά και του στρατηγού αργότερα και δίνοντας σε δρόμο και σε πλατεία
του Φιλοπάππου το όνομά του, αφ΄ετέρου όμως, πνέει μένεα κατά του Έλγιν, ο οποίος επίσης μετέφερε αρχαιότητες στο εξωτερικό, χωρίς όμως αυτός, να... βομβαρδίσει την Ακρόπολη.
Διαβάστε: Τα Ελγίνεια δεν μας ανήκουν.
Ακολουθεί ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στη σύγχρονη Μήλο.
Κατακόμβες
Οι κατακόμβες είναι ένα μεγάλο κοινοτικό νεκροταφείο των παλαιοχριστιανικών χρόνων. Πρόκειται για ένα ενιαίο δαιδαλώδες συγκρότημα υπόγειων αιθουσών και διαδρόμων συνολικού μήκους 200 μέτρων, που έχουν λαξευθεί σε μαλακό ηφαιστειακό βράχο (τόφφο).
Ιερά νήσος
«Πρόκειται για μια σημαντική στιγμή όχι μόνο για τη Μήλο και τις Κυκλάδες, αλλά και για όλη την Ελλάδα, καθώς οι κατακόμβες της Μήλου, αυτό το ανεκτίμητης αξίας πρωτοχριστιανικό μνημείο, καθιερώνει το νησί σε παγκόσμιο Προσκυνηματικό Κέντρο και ενισχύει την εικόνα της χώρας μας ως εστία διεθνούς πνευματικής ακτινοβολίας» δήλωσε μεταξύ άλλων ο υπουργός Εργασίας, Γιάννης Βρούτσης, ο οποίος παρευρίσκεται στις κατανυκτικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται χθες και σήμερα στη Μήλο, παρουσία του αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου, για την επίσημη ανακήρυξή της ως «Ιεράς Νήσου» (ειδήσεις, 15/06/2014).
Είναι ο πέμπτος Ιερός Τόπος της χώρας —αν δεν έχουμε χάσει το μέτρημα— μετά την Πάτμο, τα Μετέωρα, το Άγιο Όρος και την Τήνο.
Τα συγχαρητήριά μας Ρωμιοσύνη, να τους εκατοστήσεις!
Γερμανικό καταφύγιο
Στην διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, το νησί της Μήλου διαδραμάτισε έναν ιδιαίτερο ρόλο, γιατί προσφέρει πολύτιμες δυνατότητες ελλιμενισμού.
Οι γερμανοί αποβιβάστηκαν στη Μήλο κατόπιν ειρηνικής παράδοσης του νησιού τον Μάη του 1941. Για την ενίσχυση της άμυνάς του έκαναν διάφορα έργα. Ανάμεσα σ' αυτά ήταν το πρώτο αεροδρόμιο, δρόμοι και μια σειρά οχυρωματικών έργων σε όλο το νησί, φυλάκια, παρατηρητήρια και θέσεις ραντάρ, χαρακώματα και ναρκοπέδια σε ξηρά και θάλασσα.
Τα καταφύγια ήταν ένα σημαντικό κομμάτι των οχυρωματικών έργων, αφού, σε έναν πόλεμο που διεξαγόταν και κρινόταν από τους βομβαρδισμούς στρατιωτικών (και μη) εγκαταστάσεων, η κατασκευή υπέργειων και υπόγειων καταφυγίων ήταν εξαιρετικής σημασίας. Ο μαλακός βράχος της ηφαιστειογενούς Μήλου διευκόλυνε την κατασκευή υπόγειων θαλάμων και σηράγγων, όπως δείχνουν και οι αρχαίες κατακόμβες.
Μια από τις στοές του γερμανικού καταφυγίου στον Αδάμαντα της Μήλου.
Το μεγαλύτερο καταφύγιο ήταν αυτό του Αδάμαντα, του λιμανιού της Μήλου, γιατί εκεί βρισκόταν η Διοίκηση Λιμένος των κατοχικών δυνάμεων και διάφορες υπηρεσίες υποστήριξης της υλικοτεχνικής υποδομής. Κατασκευάστηκε από μηχανικούς των ορυχείων κατ΄αίτηση των γερμανικών αρχών.
Είχε δύο κύριες προσβάσεις, καθώς και δυο βοηθητικές (ως εξόδους κινδύνου). Επρόκειτο στην ουσία για μια διακλαδισμένη σήραγγα, με θαλάμους που είχαν ανοιχτεί δεξιά και αριστερά. Είχε τη δυνατότητα αυτονομίας σε περίπτωση πολιορκίας, αφού διέθετε δεξαμενή νερού και μηχανήματα αφαλάτωσης θαλασσινού νερού. Μικρά ανοίγματα εξασφάλιζαν απρόσκοπτο εξαερισμό.
Τα μπάζα από τη διάνοιξή του χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία πλατείας μπροστά στην είσοδο από την προκυμαία, η οποία διαμορφώθηκε με περαιτέρω εργασίες, για να μην παρασυρθεί από τη θάλασσα.
Το καταφύγιο του Αδάμαντα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση των επιχειρήσεων σε περίπτωση επίθεσης του εχθρού, αλλά και ως χώρος προστασίας των στρατιωτών και του άμαχου πληθυσμού σε περίπτωση βομβαρδισμών.
Έτσι μαρτυρείται ότι έγινε τον Σεπτέμβρη του 1944, όταν ένα αγγλικό καταδρομικό βομβάρδισε τον Αδάμαντα, με σκοπό να βλάψει τις γερμανικές αμυντικές εγκαταστάσεις. Εκεί βρήκαν καταφύγιο όχι μόνο οι γερμανοί, αλλά και οι ντόπιοι, που σώθηκαν έτσι από τον αδιάκριτο βομβαρδισμό των άγγλων «συμμάχων» τους.
Οι χώροι αυτοί δεν ήταν επισκέψιμοι, ούτε ευρέως γνωστοί μέχρι πρότινος. Σήμερα, αν και δεν έχει διαφημιστεί επαρκώς και οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν, έχει ανοίξει ένα μέρος τους για το κοινό.
Γενική είσοδος: Δύο ευρώ το άτομο.
Όμως, εν έτει 2019 κι έχοντας διανύσει ως ανθρωπότητα τρεις γενιές από τον πόλεμο, μάθαμε το εξής εξωφρενικό:
Το καταφύγιο λειτουργεί μόνο από τις 20:00 έως τις 00:00 κι αυτό …εθελοντικά! Δηλαδή, κάποια ξενοδοχεία που το θέλουν σαν επισκέψιμο σημείο για τους πελάτες τους, τοποθετούν υπαλλήλους τους για να το διατηρούν επισκέψιμο, δηλαδή, απλώς ανοιχτό! Ούτε ενημερωτικά δελτία βρήκαμε για το ακριβές μήκος των διαδρόμων, ούτε πού χρησίμευε η κάθε αίθουσα, ούτε το τέλος του καταφυγίου.
Όταν μπήκαμε μέσα, η κατάσταση που αντικρίσαμε ήταν και σ΄ αυτή την περίπτωση τριτοκοσμική. Κουβάδες με απορρυπαντικά και σκούπες, μας υποδέχθηκαν στην κεντρική είσοδο.
Πάρα μέσα υπήρχαν κούτες με σκουπίδια δεξιά κι αριστερά, μια ρημαγμένη αίθουσα μ΄ ένα μηχάνημα προβολής, που δεν λειτουργούσε και πολλή σκόνη, παρ΄ όλες τις σκούπες που υπήρχαν στην είσοδο.
Η γυναίκα η οποία έκοβε τα εισιτήρια, είχε μαζέψει 4-5 φίλες της, που είχαν κάνει πηγαδάκι. Μιλούσαν μεγαλόφωνα και χαχάνιζαν κι όλοι αυτοί οι ήχοι αντιλαλούσαν μέσα στις στοές. Μέχρι να τελειώσει η επίσκεψή μας, είχαμε μάθει άθελά μας όλα τα κουτσομπολιά της Μήλου.
Δεν το γνωρίζουμε ακριβώς, αλλά το καταφύγιο είναι τεράστιο. Αυτό το λέμε, γιατί περπατήσαμε λίγο παραπάνω από δέκα λεπτά με γρήγορο βήμα κι αυτό που καταφέραμε ήταν να παρακάμψουμε μία στοά η οποία δεν γνωρίζουμε πού οδηγούσε γιατί ήταν εντελώς σκοτεινή (χωρίς φώτα, ενώ οι υπόλοιπες είχαν φωτισμό) και να σταματήσουμε την επίσκεψή μας απότομα, γιατί στην κεντρική στοά υπήρχε με αυστηρό ύφος —ομολογώ— μία φορητή πυροσβεστική μπουκάλα που μας έλεγε: «Κυρίες και Κύριοι, ως εδώ!».
Όσες πινακίδες ενημέρωσης είδαμε από την αρχή της επίσκεψής μας, άλλες τόσες είδαμε και στο τέλος της: Καμία! Σε συνάντησή μας με μία παρέα τουριστών, μας είπαν ότι στο καταφύγιο αισθάνθηκαν «terrified», «τρομαγμένοι», ίσως από το δέος που προξενούσε το ημίφως στις μακριές στοές. Πάντως, έτσι νιώσαμε κι εμείς.
Ας μας ζητούσαν τέσσερα ευρώ το άτομο με ενημερωτικό φυλλάδιο και ξεναγό και θα τα πληρώμανε ευχαρίστως. Όχι να εισπράττουν τα δύο ευρώ και να μας αμολάνε σαν λύκους εκεί μέσα, «ο καθένας για τον εαυτό του».
Επίσης, κακώς είναι ανοιχτό μόνο την νύχτα κι όχι επί δωδεκάωρης τουλάχιστον βάσης, με δύο βάρδιες — πληρώστε και κανένα άνθρωπο 1.000 ευρώ το μήνα και θα τα εισπράξετε πολλαπλάσια. Τυπώστε και κανά χάρτη του καταφυγίου.
Κύριε δήμαρχε της Μήλου, απορώ: Με τι ασχολείστε τις εργάσιμες μέρες;
Το καταφύγιο έχει σκαφτεί κάτω από ένα μεγάλο μέρος του Αδάμαντα. Ξεκινάει από το λιμάνι και καταλήγει στην άλλη άκρη της πόλης, πίσω από ένα γραφείο τουρισμού.Η έξοδος αυτή όμως, είναι κλειστή. Όπως και το πηγάδι έξω από το ίδιο γραφείο, από το μόνο απ΄ όπου έπαιρναν νερό οι γερμανοί.
Κρίμα, γιατί το έργο είναι εντυπωσιακό και θα ενδιέφερε σίγουρα την πλειοψηφία των πολλών ευρωπαίων επισκεπτών του νησιού. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι ένα σημαντικό ιστορικό γεγονός για όλη την ανθρωπότητα.
Ομορφιές και «ομορφιές»
Αυτό που δεν είδαμε στη Μήλο ήταν Πυροσβεστική Υπηρεσία.
Ναι μεν το μεγαλύτερο δέντρο είναι ο... μαϊντανός, αλλά υπάρχουν και σπίτια και αεροδρόμιο.
Σαρακίνικο. Μια καταπληκτική τοποθεσία με λευκούς ηφαιστειακούς βράχους, ιδανική για φωτογράφιση.Οι βράχοι είναι κισσηρούχοι, απολιθωματοφόροι ηφαιστειακοί τόφφοι, δηλαδή πυροκλαστικά πετρώματα, που προέρχονται από υλικά που εκτινάσσονται από τα ηφαίστεια.
Ο τόφφος σε γενικές γραμμές είναι ελαφρύς, έχει μαλακή σύσταση και λόγω της εύκολης επεξεργασίας του χρησιμοποιήθηκε από την αρχαιότητα σαν δομικό υλικό.
Η μορφή των βράχων στο Σαρακίνικο οφείλεται στην αιολική διάβρωση.
Αυθαίρετες κατασκευές πάνω στο κύμα
Μπετά όπου να 'ναι σε ωραίες παραλίες της Μήλου.
Σπίτια, που βρέχονται από το κύμα.Πολλές τέτοιες πρόχειρες κατασκευές διαφημίζονται στους τουριστικούς οδηγούς και νοικιάζονται πολύ ακριβά.
Πολλοί θα ήθελαν να βγαίνουν από το κατάλυμά τους και να βουτούν με ένα-δυο βήματα στη θάλασσα.
Αυτό που δεν λένε οι διαφημίσεις όμως, είναι ότι όλα τα λύματα χύνονται εκεί μπροστά και η θάλασσα είναι πολύ βρώμικη.
Κακόγουστα ναΐδρια στις άκρες των δρόμων
Αγάπη (ή μήπως μίσος;) για τα ζώα
Ηφαιστειακό φαγητό
Ες έδαφος φέρειν
Θλιβερές εικόνες
του αριστερά εικονιζόμενου αυτοκινήτου, κάποιος έγραψε
μια ημερομηνία. Η ημερομηνία αυτή ήταν δύο τουλάχιστον
μήνες πριν την επίσκεψή μας και τη φωτογράφιση.
Άρα, το συγκεκριμένο αυτοκίνητο ήταν παρατημένο στην είσοδο
του κεντρικού λιμανιού του νησιού για περισσότερο από δύο μήνες,
εν μέσω τουριστικής περιόδου.
Αρζαντιέρα ή Κίμωλος
Βόρεια της Μήλου, από την οποία και χωρίζεται από ένα στενό πλάτους μόλις ενός χιλιομέτρου, βρίσκεται η Κίμωλος (ή Αρζαντιέρα, όπως ονομαζόταν για εκατοντάδες χρόνια το μεσαίωνα), ένα μικρό ηφαιστειογενές νησί.
Κατοικούταν από την Ύστερη Νεολιθική Εποχή και μετείχε στα δίκτυα επικοινωνίας που υπήρχαν στο Αιγαίο κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Κατά την Αρχαιότητα, αναπτύχθηκε ιδιαίτερα η περιοχή των Ελληνικών (βλ. παρακάτω φωτογραφίες). Αυτό οφειλόταν ιδιαίτερα στη νευραλγική θέση τους, από την οποία ήταν δυνατός ο έλεγχος του στενού ανάμεσα στην Κίμωλο και τη Μήλο. Ο οικισμός βρισκόταν κοντά σχετικά στην εξαιρετικά ανεπτυγμένη προϊστορική πόλη της Φυλακωπής και στην πορεία ενός σημαντικού εμπορικού δρόμου των μυκηναϊκών χρόνων, που οδηγούσε από την Ηπειρωτική Ελλάδα και τις δυτικές Κυκλάδες, μέσω της Φυλακωπής και των Ελληνικών, προς την Παροναξία και το νοτιότερο Αιγαίο. Η εκμετάλλευση του εδάφους της Κιμώλου πρέπει να έπαιζε ρόλο στην οικονομία του νησιού κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους.
Κατά το Μεσαίωνα, οι κάτοικοί της ασχολούνταν κυρίως με την πειρατεία, έτσι απέκτησαν μεγάλη ναυτική εμπειρία, που εκτιμήθηκε από τον Σουλτάνο τον οποίο και θεωρούσαν προστάτη τους καταβάλλοντάς του φόρο υποτέλειας.
΄
Ο όρμος που σχηματίζεται στο μέσο περίπου της νοτιοδυτικής ακτής της Κιμώλου, εκεί που καταλήγει μια εύφορη κοιλάδα, έχει άμεση οπτική επαφή με τις βόρειες ακτές της Μήλου,ελέγχει το διάπλου του στενού μεταξύ των δύο νησιών, καθώς και τα θαλάσσια περάσματα από και προς το Αιγαίο.
Σε αυτή την εξαιρετική θέση, τα εγκαταλελειμμένα απομεινάρια της αρχαίας πόλης κάνουν αισθητή την παρουσία τους παντού:
στην άμμο και τα βράχια της παραλίας, στο βυθό της θάλασσας και στο απέναντι νησάκι Δασκαλειό ή Άγιος Ανδρέας.
Τα ερείπια ήταν ανέκαθεν ορατά, εύκολα προσβάσιμα από στεριά και θάλασσα. Μισοθαμμένοι στην άμμο της παραλίας, οι τάφοι της νεκρόπολης αποτέλεσαν για αιώνες ιδανικό τόπο αναζήτησης θησαυρών.
Σήμερα, μπορείτε να πάτε εκεί μέσω χωματόδρομου. Οι περισσότεροι δρόμοι στην Κίμωλο δεν έχουν άσφαλτο.
Συστηματικές αρχαιολογικές έρευνες δεν έχουν γίνει, παρά μόνο περιορισμένες σε αριθμό και διάρκεια ανασκαφές μέσα στα τελευταία πενήντα χρόνια.
Επιφανειακά και ανασκαφικά ευρήματα πιστοποιούν την ανθρώπινη παρουσία στο χώρο από τους μυκηναϊκούς χρόνους έως τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες.
Το όνομα της τοποθεσίας: Ελληνικά!
Αυτό αποδεικνύει πώς έβλεπαν τις αρχαιότητες οι μεσαιωνικοί κάτοικοι του νησιού, οι οποίοι δεν είχαν καμία ελληνική εθνική συνείδηση,
την ψευδαίσθηση δηλαδή ότι είναι φυλετικοί απόγονοι των αρχαίων ελλήνων. Αυτό έγινε πολύ αργότερα, μετά τη δημιουργία του κράτους,
μέσω της υποχρεωτικής και κρατικά ελεγχόμενης παιδείας και των άλλων εθνοποιητικών μηχανισμών.
Τα αξιοθέατα της Κιμώλου, από αυτά δηλαδή που περιμένει να βγάλει το ψωμί της τους καλοκαιρινούς μήνες:
Γιατί να πάει κάποιος στην Κίμωλο και να αφήσει τα ωραία του λεφτά; Άντε πες και το αποφάσισε. Κατ΄ αρχήν πληρώνει ναύλα από τα Πολλώνια της Μήλου για να περάσει απέναντι. Έφτασε. Τι βλέπει; Καμιά δεκαριά ονόματα χωριών «Προς τα ΄δω — προς τα ΄κει», που σαν ονόματα δεν του λένε τίποτε. Αυτό που θέλουν να δουν οι περισσότεροι είναι το «μανιτάρι» και την υπέροχη παραλία με το όνομα Πράσσα (9 ευρώ το «σετάκι»), όπου η λευκή ελαφρόπετρα κάνει τα νερά της θάλασσας διάφανα! Εκπληκτική ομορφιά μα είκοσι λεπτά χωματόδρομου ελαφρόπετρας, μεσιέ λε μερ γαλλιστί, κύριε δήμαρχε ελληνιστί! Έστω ότι ο επισκέπτης είναι ψαγμένος και ξέρει κατά πού να στρίψει, τότε μόνο θα φτάσει… Αν μιλάει ελληνικά, γιατί αν δεν μιλάει, μόνο από σύμπτωση θα βρει τα αξιοθέατα του νησιού.
Πώς θα δουλέψει η καντίνα της παραλίας για να πληρώσει σε εσάς τα δημοτικά τέλη; Ε;
Ας τον αφήσουμε αυτόν. Θα βρει κάπου να κολυμπήσει δεν το συζητώ. Ας αφήσουμε και τον καντινά να τραβάει τα μαλλιά του.
Ας πούμε όμως —τελείως θεωρητικά— ότι βρίσκεται στο νησί της Κιμώλου κάποιος «αρρωστημένος», ο οποίος θέλει να πάει στο Αρχαιολογικό Μουσείο, να πληρώσει και να το δει. Στην συνέχεια θέλει να δει το Κάστρο και τα υπόλοιπα αξιοθέατα. Την πάτησε! Όπως εμείς.
Όταν ενημερώσαμε την υπάλληλο του μουσείου (μιάμιση αίθουσα όλη κι όλη, με το «σχεδόν τίποτα» μέσα και με εισιτήριο δύο ευρώ το άτομο) ότι είδαμε και πάθαμε να το βρούμε το έρμο για μουσείο και την είσοδό του και καλά θα έκανε να ενημερώσει τους ανωτέρους της να βάλουν καμιά πινακίδα παραπάνω, για να μην καταντάμε όλοι μαζί να εξαρτόμαστε από κάποια ευγενική κυρία «μετά την κολώνα της ΔΕΗ θα στρίψετε δεξιά στο δρομάκι και θα το δείτε φάτσα στην εκκλησία», τι έκανε η νεαρή κυρία; Μας κοίταξε με μεγάλη στεναχώρια. Έφταιγαν αυτοί οι ανώτεροί της, που δεν ακούνε! Εκείνη πολύ θα ήθελε δηλαδή, αντί να κόψει πέντε εισιτήρια στο οκτάωρό της, να κόψει πεντακόσια, μπας και κερδίσει την ετήσια αμοιβή της μέσα σε τέσσερις τουριστικούς μήνες αλλά… δεν θα την ακούσουν! Μας δουλεύουν κατάμουτρα, δηλαδή. Ο τελευταίος υπάλληλος στο πουθενά, ονόματι Κίμωλος.
Κύριε δήμαρχε της Κιμώλου απορώ: Με τι ασχολείστε τις εργάσιμες μέρες;
Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, με τι ασχολείστε όλοι εσείς εκεί τις εργάσιμες μέρες;
Κυρίες και κύριοι δημόσιοι λειτουργοί και ερετοί (κι εσείς είχατε ξεχάσει ότι κάποτε έτσι σας έλεγαν ε;), όλοι εσείς δηλαδή, που πληρώνεστε χωρίς καμία καθυστέρηση από εμάς, θέλουμε δεν θέλουμε —ομολογώ ότι οι περισσότεροι δεν θέλουμε— για να λειτουργεί το Δημόσιο και που μας κοστίζει ένα σωρό λεφτά μηνιαίως, θα λογοδοτήσετε ποτέ όσον αφορά στις ασχολίες σας κατά την διάρκεια των εργάσιμων ημερών και ωρών σας;
Προσέξτε, δεν πουλάτε πλέον, όπως κάποτε νομίζανε ότι πουλάνε οι προκάτοχοί σας, ελληνικό φολκλόρ .
Σήμερα, είναι ολοφάνερο ότι εσείς οι «διάδοχοι» πουλάτε ελληνική ανοργανωσιά και ελληνική αδιαφορία και δεν είμαστε μόνο εμείς που περιμένουμε μια βελτίωση σε αυτό για να με αγνοήσετε… Ασχοληθείτε με τον τόπο σας, γιατί οι επισκέπτες θα σας περιφρονήσουν, και μάλιστα δικαίως.
Απαντήστε όμως, γιατί… λιγότεροι δημόσιοι αργόσχολοι, διορισμένοι κι ερετοί, ίσον λιγότεροι φόροι.
Τα σαββατοκύριακα κάντε ό,τι θέλετε. Ελεύθερα!
Αυτό το σπάνιο φυσικό μνημείο είναι τελείως αναξιοποίητο. Ακόμα και η πρόσβαση εκεί είναι δύσκολη. Απαιτεί πάνω από μια ώρα πεζοπορία.
Βαρκάρης με χιούμορ.Επίλογος
Εν κατακλείδι, η Μήλος (και η Κίμωλος) παρουσιάζει τα ίδια τα χαρακτηριστικά με τα υπόλοιπα Κυκλαδονήσια, αλλά και με ένα μεγάλο μέρος της Ελλάδας:
• Έχει φυσική ομορφιά, φυσικό πλούτο, ιστορία, αξιοθέατα και πολλά άλλα πλεονεκτήματα.
• Έχει όμως την ατυχία να κατοικείται από τους σημερινούς ρωμιούς, τους επήλυδες δηλαδή βαλκάνιους —και όχι μόνον— ορθόδοξους χριστιανούς με έντονη ανάμειξη της οθωμανικής κουλτούρας, οι οποίοι έμαθαν να επιβιώνουν σε αυτοκρατορίες δεσποτικές (βυζαντινή και οθωμανική) αναπτύσσοντας την υποκρισία, την κουτοπονηριά και πολλά άλλα ελαττώματα με σκέψη εντελώς διαφορετική από αυτή του δυτικού κόσμου.
Οι άνθρωποι αυτοί έχουν καταστρέψει και συνεχίζουν να καταστρέφουν —πολλές φορές ανεπανόρθωτα— το υπέροχο φυσικό τοπίο.
Σημείωση:
Διαβάστε ακόμα
το Αφιέρωμα:
ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ.
