ΤΟ ΕΚΑΝΑΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ

Η επαναχρησιμοποίηση παλιότερου οικοδομικού υλικού σε νεότερες αρχιτεκτονικές κατασκευές συνέβαινε παντού και πάντα, ακόμα και στους αρχαίους πολιτισμούς.

Για την Αρχιτεκτονική, αυτό αποτελεί μάλλον τον κανόνα, παρά την εξαίρεση.

Μενίρ και ντολμέν

Στο Locmariaquer της Βρετάνης υπάρχει ένα σύμπλεγμα νεολιθικών κατασκευών με μενίρ, ντολμέν και τύμβο. Το μεγαλύτερο μενίρ ύψους 20,6 μέτρων και βάρους 330 τόνων, έχει σπάσει. Υπολογίζεται ότι κατασκευάστηκε και στήθηκε στο σημείο το 4700 π.Χ. μαζί με άλλα 18 μικρότερα κι ότι έσπασε γύρω στο 4000 π.Χ. από άγνωστη αιτία.

Το μεγάλο μενίρ του Locmariaquer (5^η χιλιετία π.Χ.).

Το ντολμέν Marchand.

Το πρέκι του ντολμέν Marchand είναι κομμάτι του μενίρ Locmariaquer.

Σχέδιο του μενίρ Locmariaquer και του ντολμέν Marchand (Μαν. Κορρές).

Το Table des Marchands είναι ένα μεγάλο ντολμέν. Το τεράστιο πρέκι του είναι ένα από τα κομμάτια ενός σπασμένου μενίρ κι αυτό το συμπεραίνουν, γιατί τα σχέδια που είναι λαξευμένα επάνω του και ταιριάζουν απόλυτα με τα σχέδια του μενίρ.

Άλλα κομμάτια των μενίρ χρησιμοποιήθηκαν στην κατασκευή τύμβων και ντολμέν της γύρω περιοχής, όπως για τον τύμβο και το ντολμέν Gavrinis σ΄ ένα κοντινό νησί.

Αρχαία Αίγυπτος

Ήταν σύνηθες στην αρχαία Αίγυπτο, διάφοροι Φαραώ να χρησιμοποιούν σε δεύτερη χρήση υλικά από οικοδομήματα, αγάλματα ή άλλα καλλιτεχνήματα έργων προγενέστερων Φαραώ.

Ναός του Λούξορ: Χρήση παλιότερου υλικού σε κατασκευές του Αμένωφι Γ΄ (14^ος αι. π.Χ.).

Υλικά από μνημεία του Ραμσή Β΄ (14^ος-13^ος αι. π.Χ.) σε οικοδόμημα του Σωσένκ Γ΄ (9^ος-8^ος αι. π.Χ.).

Αρχαία Ελλάδα

Αμέσως μετά τη μάχη του Μαραθώνα άρχισε να κτίζεται ο Παρθενώνας, έμεινε όμως ημιτελής, μέχρι το ύψος μερικών σπονδύλων των κιόνων του. Το 480-479 π.Χ. καταστράφηκε από τους πέρσες μαζί με τα άλλα μνημεία της Ακρόπολης.

Μετά την επιστροφή των αθηναίων στην πόλη, οι σπόνδυλοι του κατεστραμμένου ναού χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό στο βόρειο τείχος της Ακρόπολης, όπου είναι ορατοί μέχρι σήμερα .

Το έκαναν και οι αρχαίοι έλληνες:
Τα υπολείμματα του αρχαίου ναού της Ακρόπολης χρησιμοποιήθηκαν από τους αρχαίους αθηναίους για την κατασκευή των τειχών της.

Αρχαία Ρώμη

Η αψίδα του Κωνσταντίνου Α΄ εγέρθηκε από τη Σύγκλητο για την επέτειο της νίκης του αυτοκράτορα επί του Μαξέντιου το 312 μ.Χ.. Του αφιερώθηκε το 315 και είναι η μεγαλύτερη ρωμαϊκή θριαμβική αψίδα.

Πολύ από το διακοσμητικό υλικό της είναι ενσωματωμένες δημιουργίες από την εποχή του Τραϊανού, Αδριανού και Μάρκου Αυρηλίου.

Τα παλιότερα αρχιτεκτονικά υλικά στην αψίδα του Κωνσταντίνου
επαναχρησιμοποιήθηκαν κατά τρόπο έντεχνο.

Πράσινο: Τραϊάνεια (112 μ.Χ.).
Κίτρινο: Αδριάνεια (117-138 μ.Χ.).
Μπλε: Αυρηλιανά (176 μ.Χ.).
Κόκκινο: Κωνσταντίνεια (315 μ.Χ.).

Καθολικισμός

Επαναχρησιμοποιημένα ανάγλυφα
στη βασιλική της Αγίας Μαρίας του Τραστέβερε της Ρώμης.

Πολύ οικοδομικό υλικό, έως και ολόκληροι κίονες
από τον προϋπάρχοντα ναό της ρωμαϊκής θεάς Τζούνο (Ήρας),
έχει χρησιμοποιηθεί για την ανέγερση της βασιλικής της Αγίας Σαμπίνας στη Ρώμη.

Οθωμανική αυτοκρατορία

Τμήματα ελληνικών επιγραφών στην τοιχοποιία του οθωμανικού οχυρού
Γεντί Κουλέ (Επταπύργιο), 1431, Θεσσαλονίκη.

Το Κάστρο των Ιπποτών στο Μπόντρουμ της Τουρκίας (Αλικαρνασσός) έχει κτισθεί
με χρήση υλικών από το Μαυσωλείο του 4^ουαι. π.Χ., ενός από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.

Ορθοδοξία

Παναγία η Εκατονταπυλιανή, ή Παναγία η Καταπολιανή, Πάρος.

Σχέδια: Μαν. Κορρές.

Άγιος Ιωάννης, Κέρια Μάνης.

Αγία Τριάδα Αργολίδας.

Μικρή Μητρόπολη

Ο Ναός της Θεοτόκου Γοργοεπήκοου και Αγίου Ελευθερίου, γνωστός και ως μικρή Μητρόπολη, βρίσκεται στην πλατεία Μητροπόλεως. Κτίστηκε στις αρχές του 13^ου αιώνα ή λίγο νωρίτερα επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της Ειλειθυίας και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης αρχαίου υλικού σε νεότερες κατασκευές.

Η επανάχρηση παλαιότερων δομικών στοιχείων που απομακρύνθηκαν από την αρχική τους θέση (γνωστά ως σπόλια), είναι, όπως είδαμε, μια συνήθης πρακτική στην αρχιτεκτονική. Ωστόσο, η Μικρή Μητρόπολη συνιστά ένα ιδιαίτερο δείγμα αυτής τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά: οικοδομήθηκε, κατά κύριο λόγο, με σπόλια και επιδεικνύει ένα σαφές αισθητικό πρόγραμμα στην επανάχρηση αυτή.

Ο ναός είναι κατασκευασμένος από λίθους και ανάγλυφα, που προέρχονται από αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά και πρώιμα βυζαντινά μνημεία. Πολλά από τα αρχία υλικά του κτιρίου, οι κατασκευαστές του τα επεξεργάστηκαν προσθέτοντας καινούργια διακοσμητικά στοιχεία για να ταιριάζουν στην νεότερη αρχιτεκτονική της εποχής τους.