Κατά τη διάρκεια της ιστορίας, πολλοί βασιλιάδες έχασαν τη ζωή τους με βίαιους και περίεργους τρόπους. Άλλοι σκοτώθηκαν σε επιθέσεις, άλλοι από ασθένεια, άλλοι από ατύχημα κ.λπ.. Ωστόσο, μόνο ένας βασιλιάς ευρωπαϊκής χώρας σκοτώθηκε από... μαϊμού!

Ο λόγος, για το βασιλιά Αλέξανδρο Α΄ της Ελλάδας, ο οποίος πέθανε πριν εκατό χρόνια από το δάγκωμα μαϊμούς στο Τατόι σε ηλικία 27 ετών.

Το δάγκωμα όμως αυτό, δεν ήταν καίριο μόνο για εκείνον, αλλά επηρέασε δραματικά και την όλη μετέπειτα ιστορία της χώρας.

Μια μαϊμού έκανε ιστορία στη σύγχρονη Ελλάδα.

Με τους αγγλογάλλους ή με τους γερμανούς;

Το 1914 ξεσπά ο πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Από τη μια είναι οι δυνάμεις της Αντάντ με Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία κι από την άλλη η συμμαχία Γερμανίας και Αυστροουγγαρίας (Κεντρικές Δυνάμεις).

Το προτεκτοράτο Ελλάδα πρέπει να διαλέξει πλευρά. Ο Βενιζέλος είναι όργανο των αγγλογάλλων, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι γερμανόφιλος, παντρεμένος με τη Σοφία, αδελφή του γερμανού αυτοκράτορα Κάιζερ.

Η Αντάντ αποβιβάζει τα στρατεύματά της στη Θεσσαλονίκη. Ο Βενιζέλος έρχεται σε έντονη διαφωνία με το βασιλιά Κωνσταντίνο που επιμένει στην «ουδετερότητα» προκειμένου να αποφύγει τη σύγκρουση με τη Γερμανία του Κάιζερ.

Το 1915 η Αντάντ αποφασίζει να εισβάλλει στα Δαρδανέλια. Ο Βενιζέλος θεωρεί ότι παρουσιάζεται μια λαμπρή ευκαιρία συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο. Ο βασιλιάς αρνείται.

Βασιλιάς και Βενιζέλος αποφασίζουν ότι ο ένας δεν αντέχει τον άλλο. Η ρήξη είναι σφοδρή και οριστική. Η Ρωμιοσύνη βαδίζει προς το διχασμό.

Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης

Η διαμόρφωση της ελληνικής πολιτικής κατάστασης κατά τη διάρκεια του πολέμου γινόταν από τις δυνάμεις της Αντάντ με τους εδώ εκπροσώπους τους.

Βρισκόμαστε στο 1916 και στη Θεσσαλονίκη έχουν προ πολλού αποβιβαστεί στρατεύματα της Αντάντ χωρίς την έγκριση της ελληνικής κυβέρνησης παραβιάζοντας την εθνική κυριαρχία αλλά και την ουδετερότητα της χώρας. Η Ελλάδα δεν είναι κάποια σοβαρή χώρα, αλλά ένα κανονικό προτεκτοράτο, ένα κράτος-μαϊμού.

Επικεφαλής όλων των συμμαχικών στρατευμάτων τέθηκε ο γάλλος στρατηγός Σαράιγ, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο με τις φανερές ή αφανείς ενέργειές του στις εξελίξεις των ελληνικών υποθέσεων. Ο Σαράιγ με τις δυνάμεις του επέβαλε το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης. Επρόκειτο για ένα στρατιωτικό-πολιτικό κίνημα που εκδηλώθηκε στη Μακεδονία, στα νησιά του Αιγαίου και στην Κρήτη, στις 16/29 Αυγούστου 1916 (σύμφωνα με το ιουλιανό ημερολόγιο). Αρχηγός του ήταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Η όλη επιχείρηση της μετάβασης του Βενιζέλου και των συνεργατών του στη Θεσσαλονίκη, μέσω Χανίων, οργανώθηκε και εκτελέστηκε από τη Γαλλική Υπηρεσία Πληροφοριών.

Ο Σαράιγ ήταν επικεφαλής διαδήλωσης του λαού της πόλης που υποδέχτηκε την Τριανδρία (Βενιζέλο, Κουντουριώτη, Δαγκλή).

Το κίνημα, μετά την επικράτησή του, σχηματίζει την λεγόμενη Προσωρινή Κυβέρνηση Θεσσαλονίκης. Η νότια Ελλάδα έχει άλλη κυβέρνηση, την επίσημη και νόμιμη συνταγματικά.

Η χώρα διχάζεται. Ο Βενιζέλος ελέγχει τη Θεσσαλονίκη, τη Μακεδονία, την Κρήτη και το Ανατολικό Αιγαίο και ο βασιλιάς την υπόλοιπη επικράτεια.

Οι πολίτες φανατίστηκαν και οι αψιμαχίες βενιζελικών και Κωνσταντινικών ήταν καθημερινές, ειδικά με το παραστρατιωτικό φιλοβασιλικό Σώμα των Επίστρατων που δημιούργησε ο Ιωάννης Μεταξάς.

Προκειμένου να αποφεύγονται οι συγκρούσεις ανάμεσα σε δυνάμεις της Εθνικής Αμύνης και σε μονάδες πιστές στην κυβέρνηση της Αθήνας, οι σύμμαχοι χάραξαν το Νοέμβριο του 1916 μια ουδέτερη ζώνη πλάτους 5-10 χιλιομέτρων, μεταξύ των περιοχών που έλεγχαν οι δυο ελληνικές κυβερνήσεις.

Τον Μάιο του 1917, με την προοπτική της εκθρόνισης του Κωνσταντίνου, οι γάλλοι κατέλαβαν την ουδέτερη ζώνη και το μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας και οι ιταλοί τη νότια Ήπειρο μέχρι το ύψος των Ιωαννίνων και της Πάργας.

Βομβαρδισμός των Ανακτόρων

Στην Ελλάδα οι σύμμαχοι ελέγχουν τα πάντα. Στις 18 Νοεμβρίου / 1 Δεκεμβρίου 1916, οι αγγλογάλλοι με το πρόσχημα ότι θα προστατεύσουν τους βενιζελικούς καταπατούν κάθε νομιμότητα.

Στον όρμο του Κερατσινίου και στη Σαλαμίνα αγκυροβολεί γαλλική μοίρα με 69 πλοία. Αποκλείουν με θωρηκτά τον Πειραιά και σε μια επίδειξη δύναμης αποβιβάζουν αγήματα στο Φάληρο με 3.000 άνδρες.

Ανεβαίνουν προς την Αθήνα για την κατάληψη στρατηγικών θέσεων στη λεωφόρο Συγγρού, στην Πειραιώς και στον Ελαιώνα. Σκοπός τους είναι να πιέσουν τον βασιλιά να τους παραδώσει το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού στόλου και τόνους πολεμοφοδίων, συμβάλλοντας έτσι στην πολεμική προσπάθεια της Αντάντ κατά των Κεντρικών Δυνάμεων.

Σημαίνει συναγερμός, οργανώνονται οι επίστρατοι, χτυπάνε οι καμπάνες κι αρχίζει μια αιματηρή σύγκρουση. Η πρώτη μάχη δίνεται το πρωί στο στρατόπεδο Ρουφ και στη συνέχεια γενικεύεται σε περιοχές της Ακρόπολης και του Ζαππείου.

Οι συμμαχικές δυνάμεις αποχωρούν κι ο γαλλικός στόλος από το Φάληρο βομβαρδίζει τα Ανάκτορα, το Παγκράτι και αποθήκες όπλων στα Λιόσια.

Η Σοφία σε απόγνωση, τηλεγραφεί προς τον αδερφό της: Κάνε κάτι, αυτή τη στιγμή πέφτουν βόμβες στην αυλή του παλατιού.

Η κατάπαυση του πυρός γίνεται, όταν ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος έρχεται τελικά σε συμφωνία με την Αντάντ. Οι υλικές ζημιές όμως είναι τεράστιες, όπως και ο αριθμός των θυμάτων. Για τους σύμμαχους, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είναι πλέον «ο πιο μισητός άνθρωπος στην Ευρώπη μετά τον Κάιζερ».

Την αποχώρηση των συμμάχων ακολουθεί, επί μέρες μια άγρια μορφή καταστολής απέναντι στους βενιζελικούς της Αθήνας. Πολλοί οπαδοί του Βενιζέλου υπόκεινται διώξεις κι αρκετοί από αυτούς δολοφονούνται. Η χώρα ζει πλέον υπό καθεστώς τρόμου.

Τα λεγόμενα Νοεμβριανά του 1916 αποτέλεσαν το αποκορύφωμα του διχασμού της Ρωμιοσύνης, γνωστού ως Εθνικού Διχασμού (1915-17).

Το έγκλημα της Νάξου

Εξαιτίας της άρνησης των απείθαρχων κατοίκων της Απείρανθου Νάξου να προσχωρήσουν στο Κίνημα Εθνικής Αμύνης, o στρατιωτικός διοικητής του Αιγαίου απέστειλε στο νησί απόσπασμα της Χωροφυλακής 250 ανδρών με πολλούς κρητικούς ανάμεσά τους.

Στις 2 Ιανουαρίου του 1917 εισέβαλαν στην Απείρανθο, και ανάμεσα σε άλλες βαρβαρότητες, πυροβόλησαν κατά του μαζεμένου πλήθους με πολυβόλα και σκότωσαν 32 κατοίκους (23 από τους οποίους ήταν ηλικιωμένοι και γυναικόπαιδα), τραυμάτισαν 44 (15 εκ των οποίων έμειναν ανάπηροι), συνέλαβαν 120 άνδρες που τους ανάγκασαν να θάψουν τα θύματα σε ομαδικό τάφο.

Ανάθεμα

Οι επιθέσεις εναντίον των βενιζελικών κορυφώθηκαν με το περίφημο «Ανάθεμα» κατά του Βενιζέλου, ο οποίος θεωρήθηκε από πολλούς υποκινητής των γεγονότων του Νοεμβρίου.

Είχαν μαζευτεί στο Πεδίο του Άρεως ο μητροπολίτης, η Ιερά Σύνοδος, οι αρχηγοί των παλαιοκομματικών και των επίστρατων, καθηγητές πανεπιστημίου, αυλικοί, αξιωματικοί, αρχηγοί του Επιτελείου και χιλιάδες λαού.

Αποκαλώντας τον Βενιζέλο «Σατανά», περνούσε ο καθένας και πετούσε πέτρες σε ένα σημείο στο Πεδίο του Άρεως, προκειμένου να τον αναθεματίσουν και να προκαλέσουν αν όχι το φυσικό, τουλάχιστον τον πολιτικό του θάνατο.

Μέσα σε μια-δυο ώρες σχηματίστηκε ένα μεγάλος σωρός από πέτρες.

Οι ίδιες ασχήμιες έγιναν και σε άλλες πόλεις και χωριά.


Η Αντάντ εκθρονίζει τον βασιλιά

Το Μάιο 1917 άγγλοι και γάλλοι απαιτούν από τον Κωνσταντίνο να εγκαταλείψει το θρόνο για να σταματήσει ο ναυτικός αποκλεισμός. Ο γάλλος γερουσιαστής Κάρολος Ζονάρ, ύπατος αρμοστής της Αντάντ, έρχεται στην Αθήνα. Το πρωί της 29^ης Μαΐου / 11^ης Ιουνίου προχωρεί στην κατάληψη του Ισθμού, ενώ συμμαχικό άγημα αποβιβάζεται στον Πειραιά.

Επιδίδει ένα τελεσίγραφο στον Κωνσταντίνο, με το οποίο απαιτεί την απομάκρυνση από το θρόνο του ίδιου, αλλά και όλης της οικογένειάς του. Δεν του αφήνει επιπλέον το δικαίωμα να υποδείξει σα διάδοχό του τον πρωτότοκο γιο του και συνταγματικό διάδοχο, πρίγκιπα Γεώργιο. Επειδή είχε σπουδάσει στη Γερμανία, τον θεωρούν επίφοβο να ακολουθήσει την πολιτική του πατέρα του, δηλαδή την πολιτική της ουδετερότητας ή αλλιώς την πολιτική της συνεργασίας με τις Κεντρικές Δυνάμεις.

Επιλέγουν για βασιλιά τον δευτερότοκο γιο του Κωνσταντίνου, τον Αλέξανδρο. Είναι ένα παιδί 24 ετών τότε, εντελώς άγουρο, που πιστεύουν ότι δεν θα τους δημιουργήσει προβλήματα. Είναι ένας γλεντζές και δεν ανακατεύεται με την πολιτική.

Ο βασιλιάς ανήμπορος να αντιδράσει, ενώ η πείνα θερίζει, δέχεται να εγκαταλείψει το θρόνο. Μερίδα του λαού αντιδρά έντονα. Ολόκληρη η πόλη τελεί σε κατάσταση πένθους.


Ο ανέμελος πρίγκιπας γίνεται βασιλιάς

Ο Αλέξανδρος είχε αποφοιτήσει από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, αλλά δεν ήταν φτιαγμένος για στρατιωτική ζωή. Ήταν λάτρης των αυτοκινήτων και της ταχύτητας, των διασκεδάσεων και των γυναικών, στις οποίες άλλωστε και λόγω της εμφάνισης αλλά και φυσικά της βασιλικής καταγωγής του είχε μεγάλες επιτυχίες.

Πολύ δε περισσότερο, δεν είχε σκεφθεί ότι κάποια μέρα θα γινόταν βασιλιάς της Ελλάδας, καθώς μετά τον πατέρα του, που βρισκόταν τότε στον θρόνο, είχε σειρά ως διάδοχος ο πρωτότοκος αδελφός του Γεώργιος.

Ο Αλέξανδρος σοκάρεται με την προοπτική να γίνει βασιλιάς σε μια από τις πιο ταραγμένες εποχές της ιστορίας της Ελλάδας, αλλά δέχεται, ώστε ο θρόνος να μείνει στην οικογένεια. Είναι εντελώς απροετοίμαστος για το νέο του ρόλο.

Ο Κωνσταντίνος, πριν φύγει για την Ελβετία δίνει σαφείς οδηγίες στο γιο του. Του συνιστά να μην εμπιστεύεται τον Ελευθέριο Βενιζέλο και να δέχεται οδηγίες και κατευθύνσεις από τα Ανάκτορα, που «μετακόμισαν» βέβαια, στην Ελβετία.

Σύμφωνα με τις περιγραφές της εποχής, την ώρα που ο Αλέξανδρος αποχωρίζεται την οικογένειά του κλαίει γοερά.

Στο διάγγελμα του ο Κωνσταντίνος δηλώνει ότι δεν παραιτείται από το θρόνο, αλλά τον αφήνει στο γιο του.

Ο παρορμητικός χαρακτήρας του Αλέξανδρου είχε αντίκτυπο και στις σχέσεις του με τον πρωθυπουργό της χώρας Ελευθέριο Βενιζέλο.

Οι αρχικές τους επαφές ήταν επεισοδιακές. Λέγεται μάλιστα, ότι ο Αλέξανδρος αρεσκόταν να αποκαλεί τον Βενιζέλο, Σατανά. Ουδέποτε η βασιλική οικογένεια είχε αποκαλέσει το Βενιζέλο τότε με το όνομά του. Τον έλεγε «ο Σατανάς» κι αυτό είχε μεταδοθεί και στον Αλέξανδρο.

30 Μαΐου 1917. Ο πρίγκιπας Αλέξανδρος ορκίζεται βασιλιάς παρουσία του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Είναι μια ψυχρότατη συνάντηση μεταξύ των δύο ανδρών. Δεν ανταλλάσουν ούτε χειραψία.

Στο διάγγελμά του ο νεαρός βασιλιάς δηλώνει απερίφραστα την αφοσίωση στον έκπτωτο πατέρα του:

Εν τη θλίψη Μου ότι αποχωρίζομαι εις τόσον δεινάς περιστάσεις
του αγαπητού Μου Πατρός, μιαν έχω παρηγορίαν,
ότι εκτελώ εντολήν Αυτού ιεράν, ην πάση δυνάμει
θα προσπαθήσω να εκπληρώσω, ακολουθών τα ίχνη,
άτινα τόσον λαμπρώς εχάραξεν η Βασιλεία Του.

Εν Αθήναις τη 30^ή Μαΐου 1917.

Αλέξανδρος Α΄.

Ο Βενιζέλος προσπερνάει το γεγονός και ανενόχλητος συνεχίζει την πολιτική του.

Από εδώ και πέρα αρχίζουν νέα βάσανα του λαού. Ο αποκλεισμός βέβαια σταμάτησε και οι αγγλογάλλοι έστειλαν βαπόρια αλεύρι. Τα μπακάλικα γέμισαν από τρόφιμα.

Ο Βενιζέλος όμως, επιστρατεύει τους νέους και τους στέλνει να πολεμήσουν, πρωτίστως για τα συμφέροντα των αγγλογάλλων.

[ Κάτι ανάλογο έγινε στο προτεκτοράτο μας και το 1940. Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Το μεγάλο ΝΑΙ της 28ης Οκτωβρίου ].

Οι φανατικοί βενιζελικοί προχωρούν με διώξεις σε βάρος των βασιλικών. Παύονται ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου, ενώ απολύονται χιλιάδες δημοσίων υπαλλήλων.




Οι βενιζελικοί πανηγυρίζουν με τραγούδι.



Έρωτας, ο ανώτατος άρχοντας

Ο Αλέξανδρος συνέδεσε τη βασιλεία του με τον Βενιζέλο. Σε πείσμα όλων ακολούθησε τις προσταγές της καρδιάς του. Ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε μια κοινή θνητή, που δεν καταγόταν από βασιλική οικογένεια.

Σε μία από τις δεξιώσεις στις οποίες παρευρέθηκε ο Αλέξανδρος, συνάντησε την Ασπασία Μάνου, μια γοητευτική νεαρή κοπέλα. Η Ασπασία είχε γεννηθεί το 1896. Ήταν κόρη του Συνταγματάρχη της Χωροφυλακής Πέτρου Μάνου. Δεν ήταν όμως γαλαζοαίματη κι αυτό αποτελούσε σοβαρό πρόβλημα για τη σχέση των δύο νέων. Για να θολώνει τα νερά ο Αλέξανδρος, στις εκδρομές του με την Ασπασία έπαιρνε μαζί του και την αδελφή του Ελένη, η οποία του έκανε πλάτες.

Ενώ η πολιτική θύελλα ήταν σε πλήρη εξέλιξη, ο Αλέξανδρος σκεφτόταν διαρκώς την αγαπημένη του Ασπασία.

Ο Βενιζέλος διέκρινε σε αυτή του την αδυναμία μια εξαιρετική ευκαιρία να πάρει τον Αλέξανδρο με το μέρος του. Συνέστησε στο βασιλιά να μην κοινοποιήσει τη σχέση του και του υποσχέθηκε ότι θα κατάφερνε να τον βοηθήσει να ξεπεράσει τα εμπόδια και να παντρευτεί την αγαπημένη του.

Στην πραγματικότητα ο Βενιζέλος δεν ευνοούσε αυτή τη σχέση, η οποία δεν είναι αρεστή ούτε στη βασιλική οικογένεια ούτε καν στο λαό.

Ο Βενιζέλος θα προτιμούσε καλύτερα να χρησιμοποιήσει ένα βασιλικό γάμο για να ενισχύσει διπλωματικά την Ελλάδα. Ο λαός ήθελε επίσης τη βασιλική του οικογένεια, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της εποχής εκείνης, πολύ ψηλά και θεωρούσε ότι θα ξέπεφτε αν θα γινόταν αυτός ο γάμος.

Ο Αλέξανδρος όμως, ήταν αμετάπειστος.


Σύσφιξη των σχέσεων

Όσο περνούσε ο καιρός, ο Αλέξανδρος άρχισε σταδιακά να απομακρύνεται από την πολιτική του πατέρα του και να υποστηρίζει το Βενιζέλο.

Η γοητεία που ασκούσε ο Βενιζέλος πάνω στον Αλέξανδρο ήταν καταφανής, αλλά και ο Αλέξανδρος άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι η πολιτική του Βενιζέλου ίσως ήταν η μόνη ορθή που θα υπηρετούσε αποφασιστικά τα συμφέροντα της χώρας.

Η Ελλάδα μπήκε στον πόλεμο και οι επιτυχίες διαδέχονταν η μία την άλλη. Ο Βενιζέλος τίμησε το νεαρό βασιλιά και κέρδισε την εκτίμησή του. Του έκανε και τη μεγάλη χάρη να τον στείλει με τον ελληνικό στρατό στην Ανατολική Θράκη και να ζήσει μεγάλες στιγμές, όταν τα στρατεύματα κατέλαβαν την Αδριανούπολη.

Κίνηση καλής θέλησης

Ο Αλέξανδρος, αναγνωρίζοντας την ομαλότητα που επικρατούσε πλέον στην πολιτική σκηνή, αποφασίζει να δείξει έμπρακτα την εμπιστοσύνη του στον Βενιζέλο. Η κατάλληλη αφορμή δόθηκε τον Μάρτιο του 1918, όταν εκδηλώθηκαν λιποταξίες και ανταρσίες σε διάφορα στρατόπεδα.

Ο Βενιζέλος το πληροφορήθηκε τις πρωινές ώρες κι αμέσως πήγε στα Ανάκτορα. Παραμέρισε τους υπασπιστές και τη φρουρά και μπήκε κατευθείαν στην κρεβατοκάμαρα του Αλεξάνδρου, ο οποίος δεν είχε ξυπνήσει ακόμα. Τον ενημέρωσε για τα γεγονότα και του ζήτησε να συμπαραταχθεί στην εθνική προσπάθεια. Του ζήτησε να πάει αμέσως στο μέτωπο για να επιθεωρήσει τις ελληνικές μονάδες, ώστε να εμψυχώσει τον μαχόμενο στρατό, αλλά και να διέλθει από τις μονάδες που είχαν στασιάσει, ώστε να φανεί ότι ήταν αντίθετος προς τις στάσεις.

Πράγματι, ο Αλέξανδρος επισκέφθηκε στρατιωτικές μονάδες και προσπάθησε να τις καθησυχάσει. Η κίνησή του αυτή δείχνει και μια αποφασιστικότητα και μια ανάγκη να μείνει ο Στρατός ενωμένος. Ήταν μια σοβαρή υπηρεσία προς το Βενιζέλο πάντως.

Από εκεί και πέρα αρχίζει μια σειρά ενεργειών του Αλέξανδρου, που εξομαλύνει την κατάσταση και την ένταση.


Ο μυστικός γάμος

11 Νοεμβρίου 1918, λήγει ο μεγάλος πόλεμος. Η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Βενιζέλο και βασιλιά τον Αλέξανδρο βρίσκεται στο πλευρό των νικητών.

Ο Αλέξανδρος, αναγνωρίζοντας πλέον τη δικαίωση του πρωθυπουργού από την επιλογή του να βάλει τη χώρα στον πόλεμο στο πλευρό των αγγλογάλλων, έσπευσε στο σπίτι του και τον παρασημοφόρησε με το ανώτατο παράσημο που προέβλεπε τότε η ελληνική Πολιτεία.

Φαινομενικά, ο νεαρός βασιλιάς είναι πλέον ελεύθερος να νυμφευθεί την εκλεκτή της καρδιάς του. Άλλωστε, τόσο ο πατέρας του όσο και ο Βενιζέλος του είχαν υποσχεθεί ότι μόλις θα τελείωνε ο πόλεμος θα μπορούσε να προχωρήσει σε γάμο. Όμως και πάλι, του ζήτησαν να κάνει υπομονή έως ότου υπογραφεί η Συνθήκη Ειρήνης.

Ο Αλέξανδρος δεν μπορούσε να περιμένει άλλο κι έτσι ένα βράδυ του Νοεμβρίου 1919 προχώρησε σε μυστικό γάμο με την Ασπασία.


Εξομάλυνση των σχέσεων

Μετά το γάμο, ο Αλέξανδρος έστειλε ενημερωτικό τηλεγράφημα στο Βενιζέλο, ο οποίος εκείνη τη μέρα βρισκόταν στο Παρίσι.

Ο Βενιζέλος δεν ήθελε να έρθει σε ολική ρήξη με τη βασιλική οικογένεια και τους υποστηρικτές της. Έτσι, έθεσε όρους στον Αλέξανδρο. Να μην το μάθει ο Τύπος, να μη δημοσιευτεί, να μη δοθεί ο τίτλος της βασίλισσας στην Ασπασία και να φύγει η Ασπασία στο εξωτερικό για ένα διάστημα.

Πράγματι, η Ασπασία πήγε στο Παρίσι, αλλά ο ερωτευμένος βασιλιάς έτρεξε σε λίγο να τη συναντήσει τελείως ινκόγνιτο. Εκεί στο Παρίσι, ο Αλέξανδρος και ο Βενιζέλος συμφώνησαν. Θα αναγνώριζε η κυβέρνηση το γάμο επίσημα, μόλις τακτοποιούνταν οι εκκρεμότητες.

Οι σχέσεις τους έγιναν από τότε πολύ εγκάρδιες.

Ο βασιλιάς επέστρεψε στην Αθήνα.

Την ημέρα που υπογράφτηκε η Συνθήκη των Σεβρών (28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920), ο Βενιζέλος βιάστηκε να του τηλεγραφήσει:

Είμαι ευτυχής αγγέλλων εις την Υμετέραν Μεγαλειότητα, ότι σήμερον ώραν 6 μ.μ. υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης μετά της Τουρκίας. Επίσης, η συνθήκη παραχωρήσεως εις την Ελλάδα της Δυτικής Θράκης και η συνθήκη παραχωρήσεως των Δωδεκανήσων δι΄ ων νέοι αδάμαντες προστίθενται εις το Στέμμα της Υμετέρας Μεγαλειότητος.

Παρακαλώ την Υμετέραν Μεγαλειότητα, να δεχθή τα ευλαβή μου συγχαρητήρια, διότι επί των ημερών αυτής, η Ελλάς είδε τοιαύτας ημέρας δόξης και μεγαλείου. Εύχομαι εις τον Ύψιστον, όπως αξιώση ταύτην να ίδη αναλόγους επιτυχίας και εις το έργον της εσωτερικής δημιουργίας όπερ ήδη ανοίγεται ενώπιον ημών.

Ελευθέριος Βενιζέλος προς βασιλιά Αλέξανδρο, 28 Ιουλίου / 10 Αυγούστου 1920.

Όταν ο πρωθυπουργός γύρισε στην Αθήνα βρήκε τον βασιλιά πάντα εγκάρδιο. Άλλωστε, η αίγλη του δικαιωθέντος πρωθυπουργού ήταν εκθαμβωτική. Και έδειχνε εντυπωσιασμένος από την πανηγυρική εκδήλωση των επινικίων, στο στάδιο την 14^η Σεπτεμβρίου. Μπαίνοντας μαζί με τον Βενιζέλο γεύθηκε κι αυτός την αποθέωση ενός έξαλλου πλήθους που καταπλημμύρισε ασφυκτικά τις κερκίδες. Όλη η βενιζελική Αττική είχε συρρεύσει. Έγινε μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων κι ο εορτασμός έκλεισε με τον ύμνο «τη Υπερμάχω Στρατηγώ».

Ιδιαίτερα επιβλητική ήταν η συμμετοχή της Εκκλησίας. Σαράντα εννέα επίσκοποι με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Αθηνών πήραν μέρος λαμπροστολισμένοι μέσα στα άμφιά τους. Και ασφαλώς θα έπρεπε να είχε κάνει τη σύγκριση ο Αλέξανδρος με τη συμμετοχή του κλήρου στο «Ανάθεμα» κατά του Βενιζέλου στο Πεδίο του Άρεως πριν από τέσσερα μόλις χρόνια.

Φαινόταν έτσι, πως το χάσμα μεταξύ Αλέξανδρου και Βενιζέλου είχε γεφυρωθεί σταθερά.

Μόλις τρεις όμως μέρες μετά, ήρθε ξαφνικά η καταστροφή.


Το δάγκωμα της μαϊμούς

Το πρωί της 17^ης Σεπτεμβρίου 1920 ο Αλέξανδρος έκανε τον περίπατό του στο ηλιοπεριχυμένο κτήμα του Τατοΐου. Ήταν οι μέρες, που δεν είχε τι να κάνει. Περίμενε να έρθει το απόγευμα, για να κατέβει στην Κηφισιά να συναντήσει την Ασπασία.

Στον περίπατο εκείνο ο βασιλιάς ήταν κάπως στενοχωρημένος, γιατί ο σκύλος του, ο Φριτς, παίζοντας μαζί του στο δωμάτιό του, πέταξε κάτω ένα μεγάλο καθρέπτη που θρυμματίσθηκε. Ο βασιλιάς που ήταν προληπτικός, το θεώρησε γρουσουζιά.

Την προηγούμενη μέρα εξάλλου, ο Αλέξανδρος με την Ασπασία είχαν κατέβει στο Φάληρο και προγευμάτισαν σε ένα αγγλικό θωρηκτό που ναυλοχούσε εκεί. Ο κυβερνήτης κάποια στιγμή άναψε με το ίδιο σπίρτο τα τσιγάρα του βασιλιά, της συζύγου του και του ίδιου. Όταν επέστρεψαν, ο Αλέξανδρος είπε στον υπασπιστή: «Καλύτερα να βούλιαζε το θωρηκτό, παρά να μας ανάψει τα τρία τσιγάρα, ο χαζός ο πλοίαρχος».

Μια άλλη μαρτυρία προσθέτει ότι κάποιος που ήρθε από την Ελβετία κι έφερνε ένα γράμμα του Κωνσταντίνου, συνάντησε τον Αλέξανδρο στο γραφείο του στο Τατόι. Εκείνος διάβασε το γράμμα σιωπηλός και το έκαψε. Κατόπιν, προσέφερε τσιγάρο στον κομιστή του γράμματος και σε έναν παρευρισκόμενο υπασπιστή του. Πήρε κι ο ίδιος και άναψε τα τρία τσιγάρα με το ίδιο σπίρτο. Άλλη γρουσουζιά αυτή για τον προληπτικό γαλαζοαίματο.

Κατά τον πρωινό του περίπατο λοιπόν, ο Αλέξανδρος πήγε μέχρι το σπίτι του Μάρτιν Στουρμ, του βερολινέζου αγρονόμου-οινοποιού του κτήματος. Η σύζυγός του ήταν ένα από τα πρόσωπα που εμπιστευόταν η βασίλισσα Σοφία, ιδιαίτερα για την παροχή πληροφοριών σχετικά με το ειδύλλιο μεταξύ του Αλέξανδρου και της Ασπασίας.

Ο Αλέξανδρος πήγε εκεί για να παραλάβει μερικά ξενόγλωσσα περιοδικά με θέμα τα αυτοκίνητα και τις μοτοσυκλέτες ακολουθούμενος από τον Φριτς.

Τότε, συνέβη κάτι, που σημάδεψε τη ζωή τη δική του κι ενδεχομένως τη μοίρα της χώρας. Τον δάγκωσε μία από τις δύο μαϊμούδες, που είχε στην αυλή του ο Στουρμ.

Εύλογα θα αναρωτηθούμε πώς βρέθηκαν μαϊμούδες στο Τατόι;

Μια μέρα, αρκετό καιρό πριν, κι ενώ ο αδελφός του βασιλιά Κωνσταντίνου, Χριστόφορος, καθόταν σε ένα καφενείο στην Κηφισιά μαζί με την παρέα του, αναπάντεχα «προσγειώθηκε» στο κεφάλι του μια μικρόσωμη μαϊμού. Αφού «έγιναν φίλοι» ζήτησε από τον ιδιοκτήτη του να την αγοράσει. Εκείνος, γνωρίζοντας την ταυτότητα του υποψηφίου αγοραστή, απαίτησε ένα αστρονομικό ποσό. Ο Χριστόφορος φυσικά δεν δέχτηκε κι ο Μάρκος –έτσι ονομαζόταν η μαϊμού– παρέμεινε στην ταπεινή του κατοικία. Όχι όμως για πολύ.

Την επόμενη μέρα, ο Πέτρος Μάνος, ο πατέρας της Ασπασίας, αφού κατάφερε να αγοράσει την μαϊμού πολύ πιο φθηνά από το αρχικό ποσό που απαιτούσε ο ιδιοκτήτης του, την προσέφερε στον Χριστόφορο. Έτσι, ο Μάρκος ανέβηκε τα «υψηλά σκαλοπάτια» των Ανακτόρων κι έγινε «πριγκιπική μαϊμού»! Απόγονοι του Μάρκου ήσαν οι μαϊμούδες που βρίσκονταν έξω από την οικία Στουρμ.

Και ο μεν Χριστόφορος είχε την προνοητικότητα να έχει τον Μάρκο δεμένο, το ζεύγος Στουρμ όμως, έκανε το λάθος να έχει τη θηλυκή μαϊμού, τον Μαρξ, δεμένη, ενώ την αρσενική, τον Μόριτς, ελεύθερη.

Επιπλέον, ο Μόριτς δεν διακρινόταν και για την φρονιμάδα του. Επανειλημμένα είχε προξενήσει σοβαρές ζημιές στο Τατόϊ. Κάποτε, λίγο έλειψε να σκοτώσει το μικρό παιδάκι ενός ακόλουθου του βασιλιά. Μια άλλη φορά, ένας αξιωματικός του Ναυτικού είχε βγάλει το πιστόλι του –ύστερα από μια μεγάλη καταστροφή που προξένησε– και τον σκόπευσε. Θα τον σκότωνε ασφαλώς, γιατί ήταν άριστος σκοπευτής, εάν δεν κρατούσε το χέρι του ένας παρευρισκόμενος ναύαρχος.

Ο Φριτς αμέσως εντόπισε τον Μαρξ, τη δεμένη θηλυκή μαϊμού. Αμέσως, με άγρια γαβγίσματα όρμησε εναντίον της, την άρπαξε κι εκείνη άρχισε να ουρλιάζει σπαρακτικά. Ο Αλέξανδρος έτρεξε να χωρίσει τα δυο ζώα, αλλά η αρσενική μαϊμού νομίζοντας ότι επιτίθεται κι αυτός κατά της συντρόφου του, γαντζώθηκε στο πόδι του βασιλιά και βύθισε τα δόντια του στη σάρκα του.

Αν ήσαν κι οι δύο μαϊμούδες ελεύθερες, το πιο πιθανό ήταν να είχαν βρει καταφύγιο στα δέντρα για να γλυτώσουν από την επίθεση του Φριτς και δεν θα είχε δαγκωθεί ο βασιλιάς.


Θάνατος του Αλέξανδρου

Το τραύμα στην αρχή, μολονότι αιμορροούσε πολύ, δεν προκάλεσε ανησυχία. Αλλά τις επόμενες ημέρες παρουσίασε ταχεία επιδείνωση, πρήστηκε, ενώ ο Αλέξανδρος ανέβασε ψηλό πυρετό. Η μικροβιολογική εξέταση διαπίστωσε την ύπαρξη στρεπτόκοκκου. Την εποχή εκείνη δεν μπορούσαν οι γιατροί να καταπολεμήσουν τη μόλυνση.

Όταν η κατάσταση σοβάρεψε, εκτός από τους καλύτερους γιατρούς της χώρας που είχαν μαζευτεί στο Τατόι, κλήθηκε από τη Γαλλία κι ένας ακόμη εξέχων γιατρός, ένας από τους καλύτερους της Ευρώπης. Την κατάσταση της υγείας του βασιλιά παρακολουθούσε η ελίτ του ιατρικού κόσμου.

Παρά τις προσπάθειες των γιατρών όμως, η κατάσταση του νεαρού βασιλιά επιδεινώθηκε δραματικά. Ο ακρωτηριασμός ίσως να του έσωζε τη ζωή, αλλά κανένας δεν μπορούσε να αποφασίσει εύκολα να κόψει το πόδι ενός βασιλιά. Ο Αλέξανδρος είχε πυρετό, μεγάλους πόνους, συσπάσεις στο πρόσωπο. Ο χρόνος πλέον κυλούσε αντίστροφα. Είχε υποστεί σήψη και το τέλος πλέον ήταν πολύ κοντά.

Ο βασιλιάς κατέληξε στις 12 Οκτωβρίου. Από τη βασιλική οικογένεια δεν παρίστατο κανείς στην κηδεία. Ακόμα και τις τελευταίες στιγμές, όταν ο Αλέξανδρος ζητούσε τη μητέρα του, η κυβέρνηση δεν έδωσε άδεια σε κανένα μέλος της βασιλικής οικογένειας να έρθει να σταθεί στο προσκεφάλι του. Το μοναδικό μέλος που πήρε την άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα, ήταν η βασίλισσα Όλγα, η γιαγιά του.

Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, ο οδηγός του αυτοκτόνησε, ενώ ο Στουρμ, που θεώρησε τον εαυτό του υπαίτιο για το θάνατό του, έπεσε σε κατάθλιψη και πέθανε. Εν τω μεταξύ σκότωσαν και τις δυο μαϊμούδες.


Κι αν ο Αλέξανδρος δεν πέθαινε;

Οι επιπτώσεις του θανάτου του Αλέξανδρου στην πολιτική ζωή της Ελλάδας ήταν τεράστιες. Ήταν συμπαθής στό λαό γενικά, χωρίς να προκαλεί τάσεις προσωπολατρίας. Η νεότητα, η ωραιότητα, η αθλητικότητα κι η δημοκρατικότητα των τρόπων του γεννούσαν γοητεία.

Αλλά άφηνε πίσω του ένα κενό, γιατί αυτόματα δημιουργούταν θέμα βασιλιά, δηλαδή επανόδου ή όχι του Κωνσταντίνου στο θρόνο. Και φυσικά ήταν κάτι το νέο, που απειλούσε τη σταθερότητα του βενιζελικού οικοδομήματος, στις παραμονές ακριβώς των κρίσιμων εκλογών.

Με τη Συνθήκη των Σεβρών παραχωρούταν —μεταξύ άλλων— και τυπικά στην Ελλάδα η κατοχή της επονομαζόμενης Ζώνης της Σμύρνης, όπου μετά από πέντε χρόνια και κατόπιν δημοψηφίσματος των κατοίκων της θα μπορούσε να προσαρτηθεί στην Ελλάδα.

Άν δεν είχε πεθάνει ο Αλέξανδρος, κι αφού είχαν εξομαλυνθεί οι σχέσεις του με τον Βενιζέλο, αυτό φαίνεται ότι θα γινόταν. Έστειλαν οι σύμμαχοι τον ελληνικό στρατό για τη «διατήρηση της τάξης» στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης, κι εκεί θα έμενε.

Ο θρόνος παρέμεινε κενός κι οι βουλευτικές εκλογές του 1920 μετατράπηκαν σε ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ βενιζελικών και κωνσταντινικών. Κέρδισαν οι φιλοβασιλικοί, ενώ ο Βενιζέλος, που δεν εξελέγη ούτε βουλευτής, επέλεξε να φύγει για το εξωτερικό. Το πολιτικό σκηνικό άλλαξε δραματικά.

Το Νοέμβριο 1920 έγινε δημοψήφισμα, που αφορούσε την επιστροφή ή όχι του βασιλιά Κωνσταντίνου στο θρόνο. Στο δημοψήφισμα δεν πήραν μέρος οι βενιζελικοί κηρύσσοντας αποχή, θεωρώντας μη έντιμες τις συνθήκες διεξαγωγής του. Το αποτέλεσμα ήταν 99% υπέρ της επιστροφής του Κωνσταντίνου.

Το δημοψήφισμα θεωρείται από μερίδα ιστορικών νόθο, τόσο κυρίως λόγω του ποσοστού υπέρ της επιστροφής, όσο και διότι ο αριθμός των ψηφοφόρων που ανακοινώθηκε ήταν κατά 30% αυξημένος σε σχέση με τις εκλογές του προηγούμενου μήνα και το υψηλό ποσοστό που ανακοινώθηκε προϋπέθετε ότι όλοι οι βενιζελικοί ψηφοφόροι (το μισό του εκλογικού σώματος) ψήφισαν να επανέλθει ο Κωνσταντίνος.

Στις 6/19 Δεκεμβρίου ο Κωνσταντίνος επέστρεψε θριαμβευτικά. Η επιστροφή του έκρινε κατά πολύ την εξέλιξη της Μικρασιατικής Εκστρατείας και αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα στη Μικρασιατική Καταστροφή.

Οι Δυνάμεις της Αντάντ, στις οποίες ο Κωνσταντίνος ήταν εξαιρετικά αντιπαθής για το ρόλο που διαδραμάτισε στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν προειδοποιήσει την κυβέρνηση της Ελλάδας, ότι δεν επιθυμούσαν να επιστρέψει.

Η άνοδός του στο θρόνο, έδωσε στις ήδη διστακτικές μεγάλες δυνάμεις το πρόσχημα να απαγκιστρωθούν πλήρως από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, καθώς ο Κωνσταντίνος είχε άμεσες σχέσεις με την έκπτωτη βασιλική οικογένεια της ηττημένης Γερμανίας.

Αγγλία, Γαλλία και Ιταλία παρέδωσαν διακοινώσεις με τις οποίες δεν αναγνώριζαν τον Κωνσταντίνο ως αρχηγό του κράτους και πάγωσαν όλα τα δάνεια που είχαν δρομολογηθεί προς την Ελλάδα.

Σταμάτησαν να υποστηρίζουν την Ελλάδα κι έκλιναν σταδιακά την υποστήριξή τους προς τις αντάρτικες τούρκικες δυνάμεις του Κεμάλ Ατατούρκ.

Η επικύρωση της Συνθήκης των Σεβρών δεν έγινε από κανένα συμμαχικό Κοινοβούλιο (ούτε από το ελληνικό), καθώς μετά την επαναφορά του Κωνσταντίνου στον ελληνικό θρόνο, διαταράχθηκαν οι σχέσεις με τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες ποτέ δεν τον αναγνώρισαν ως αρχηγό του ελληνικού κράτους.

Ο ελληνικός Στρατός στη Μικρά Ασία αποδυναμώθηκε. Η Ελλάδα βρέθηκε αβοήθητη πρωταγωνίστρια σε μία παράλογη εκστρατεία μεγαλοϊδεατισμού ενάντια στα ενισχυμένα τουρκικά στρατεύματα του Κεμάλ. Η συντριβή του 1922 ήταν προ των πυλών.

Ο θάνατος επομένως του Αλέξανδρου τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή συνέβαλε στην αποσταθεροποίηση του καθεστώτος Βενιζέλου, στην απώλεια της συμμαχικής υποστήριξης και στην αποτυχία της Ελλάδας στις εδαφικές της φιλοδοξίες με ολέθρια αποτελέσματα για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους που έχασαν τις ζωές ή τις περιουσίες τους και κατάντησαν πρόσφυγες.

Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έγραψε:

It is perhaps no exaggeration to remark
that a quarter of a million persons died
of this monkey's bite.

Δεν είναι ίσως υπερβολή να παρατηρήσουμε
ότι ένα τέταρτο εκατομμύριο άνθρωποι
πέθαναν από το δάγκωμα αυτής της μαϊμούς.

Ουίνστον Τσώρτσιλ, The World Crisis, V.5, p. 409.

Αυτό το έλεγε γενικότερα. Το δάγκωμα της μαϊμούς είναι ένας απρόβλεπτος μικρός παράγοντας, που φέρνει δυσανάλογα μεγάλα αποτελέσματα. Είναι το απρόβλεπτο στην ιστορία.


Επίλογος

Ο ξεριζωμός, ο πόνος, η φρίκη, ίσως να μην είχαν συμβεί αν το πρωί της 17^ης Σεπτεμβρίου του 1920, η μαϊμού δεν είχε δαγκώσει το βασιλιά.

Η Ιστορία όμως, δεν γράφεται με τα ίσως.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», έκδ. «Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.», Αθήνα, 1979.
• Γ. Ρούσσου: «Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», έκδ. «Ελληνική μορφωτική εστία», Αθήνα, 1976.
• Γ. Κορδάτου: «Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας», έκδ. «20ός αιώνας», Αθήνα, 1960.
• «Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου», έκδ. «Ήλιος», Αθήνα.
• Χρ. Βασιλόπουλου, Μηχανή του Χρόνου: «Αλέξανδρος και Ασπασία».
• royalchronicles.gr.