Η απόλυτη ιστορία μετάβασης από τη φτώχεια στα πλούτη χάνεται στα βάθη του χρόνου. Πρόκειται για την ιστορία της Σταχτοπούτας (Cinderella), της ηρωίδας του κλασικού παραμυθιού, που αφηγείται τις περιπέτειες μιας κοπέλας, την οποία κακομεταχειρίζονται η κακιά μητριά και οι αδερφές της. Τα παπούτσια της όμως, αλλάζουν τη ζωή της κι εν τέλει η Σταχτοπούτα γίνεται μια εμβληματική παραμυθένια πριγκίπισσα.

Μια μαγική άμαξα με άλογα, ένας πρίγκιπας και γυάλινα γοβάκια ολοκληρώνουν την πλοκή ενός παραμυθιού, από τα πιο αγαπημένα, το οποίο έχει γνωρίσει αρκετές παραλλαγές, που διαφέρουν σε ορισμένες λεπτομέρειες της πλοκής τους.

Από παλιά, η ιστορία μιας φτωχής νεαρής που έγινε πριγκίπισσα κι έζησε καλά ειπώθηκε με πολλούς τρόπους. Η πιο γνωστή εκδοχή είναι η κλασική ταινία του Disney του 1950.

Η πρώτη ευρωπαϊκή εκδοχή της Σταχτοπούτας δημοσιεύτηκε στη Νάπολη το 1634 από τον ιταλό ποιητή Giambattista Basile, στη συλλογή παραμυθιών Pentamerone. Αργότερα επαναλήφθηκε από τον Charles Perrault με το όνομα Cendrillon στο Histoires ou contes du temps passé (1697) κι από τους Αδελφούς Grimm στη συλλογή των λαϊκών παραμυθιών τους (1812). Στην εκδοχή του Perrault, που πρόσθεσε την κολοκύθα, τη νεράιδα και τα γυάλινα γοβάκια και γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα, στηρίχθηκε η ταινία του Disney.

Το όνομα είναι Cenerentola, που προέρχεται από την ιταλική λέξη cenere (στάχτη). Έχει να κάνει με το γεγονός ότι οι υπηρέτες και γενικά οι φτωχοί άνθρωποι ήταν συνήθως λερωμένοι με στάχτη εκείνη την εποχή, επειδή έπρεπε να ζήσουν σε κρύα υπόγεια και προσπαθούσαν να ζεσταθούν καθισμένοι κοντά στη φωτιά.

Στοιχεία του παραμυθιού υπάρχουν σε μύθους της αρχαιότητας, από τη ρωμαϊκή εποχή μέχρι την Κίνα του 9^ου αι. μ.Χ. (Ye Xian). Ίσως η πιο παλιά εκδοχή της ιστορίας όμως, και η πιο διάσημη σκηνή της προέρχεται από την αρχαία Αίγυπτο. Μερικά από τα βασικά στοιχεία του παραμυθιού παραδίδονται ήδη από τον Στράβωνα και τον Αιλιανό. Και οι δύο αντλούν από παλαιότερες παραδόσεις.

Ο Στράβωνας αναφέρει ότι άκουσε αυτή τη διήγηση ως μύθο σχετιζόμενο με έναν τάφο στην Αίγυπτο. Ο τάφος ανήκε σε μια εταίρα που κατά την Σαπφώ λεγόταν Δωρίχα κι ήταν ερωμένη του αδελφού της ή κατ΄ άλλους λεγόταν Ροδώπις. Ενώ αυτή λουζόταν, ένας αετός βούτηξε, άρπαξε το ένα σανδάλι της και το έριξε στη Μέμφιδα, μπροστά στον Φαραώ. Αυτός διέταξε να βρεθεί η κάτοχος του σανδαλιού (η μεταφορά του σανδαλιού από έναν αετό ήταν οιωνός καλής τύχης), η οποία μετά έγινε σύζυγός του κι όταν πέθανε τάφηκε στον τάφο που αναφέρει ο Στράβωνας («Γεωγραφικά», 17, 1, 33).

Σύμφωνα με τον Αιλιανό, η εταίρα ονομαζόταν Ροδώπις και βασιλιάς ήταν ο Ψαμμήτιχος (7^ος αι. π.Χ., «Ποικίλη Ιστορία», 13, 33).

Πρόκειται για την ιστορία της Σταχτοπούτας. Αντί για μητριά, νεράιδα, και άμαξα, υπάρχει ένας μαγικός αετός που μεταφέρει το σανδάλι όχι στον πρίγκιπα, αλλά στον ίδιο τον Φαραώ.

Υπάρχει και κάτι άλλο που ενδιαφέρει στην ιστορία της Ροδώπιδας. Ίσως βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Έχουμε παραδείγματα παραμυθιών με βάση αληθινά μέρη και ανθρώπους.

Είναι η πιο διάσημη πριγκίπισσα των παραμυθιών παραπάνω από φανταστική;

Οι λόγιοι πιστεύουν ότι η Ροδώπις ίσως υπήρξε για έναν απλό λόγο. Τον 5^ο αι. π.Χ., ο πιο διάσημος ιστορικός της αρχαιότητας, ο Ηρόδοτος, επισκέφτηκε την Αίγυπτο.

Την παρουσία της Ροδώπιδας εκεί, την αναφέρει κι αυτός (2, 134-135), ως σχετιζόμενη με τον Χάραξο, αδελφό της Σαπφούς. Οι ιστορικοί σημειώνουν τον αετό ως βασιλικό και θεϊκό σύμβολο, που δικαιολογεί την προσπάθεια ανεύρεσης της ιδιοκτήτριας του παπουτσιού. Πολλοί υποπτεύονται ότι με τα χρόνια η ιστορία διανθίστηκε με το σανδάλι και τον μαγικό αετό.

Ίσως αυτή να είναι η προέλευση του κλασικού παραμυθιού. Μοιάζει φανταστική, αλλά ποιος ξέρει; Μπορεί και να συνέβη. Δεν μπορούμε να ξέρουμε με σιγουριά.

Διαβάστε επίσης
στην «Ελεύθερη Έρευνα»:

Από πού προήλθε η έμπνευση για τη Χιονάτη και τους επτά νάνους.