Καθημερινά, εκατομμύρια εικόνες πλημμυρίζουν τις οθόνες μας. Σκοπός τους; Να επηρεάσουν τις αγορές, την ψήφο και τις ιδέες που ασπαζόμαστε. Πανταχού παρούσες, διαμορφώνουν την εικόνα μας για τον κόσμο με τεχνικές πειθούς, που επινοήθηκαν πριν από έναν αιώνα στις ΗΠΑ. Τις ανέπτυξε μέσα σε πενήντα χρόνια μια μικρή επιστημονική ομάδα για τον έλεγχο των μαζών.

Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα επιβάλλονται με τη βία. Οι δημοκρατίες εφηύραν τις δημόσιες σχέσεις. Ο Edward Bernays ανήκει στους μεγάλους θεωρητικούς του είδους.

Οι δημόσιες σχέσεις περιβάλλουν
αυτό που αποκαλώ μηχανική της συναίνεσης,
που βασίζεται στην αρχή του Thomas Jefferson,
ότι σε μία δημοκρατική κοινωνία
όλα εξαρτώνται από τη συναίνεση του κόσμου.

Edward Bernays, Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων, 1983.

Στις 6 Απριλίου 1917, οι ΗΠΑ κηρύσσουν τον πόλεμο στη Γερμανία. Οι αμερικανοί κατατάσσονται μαζικά στο στρατό στις επόμενες βδομάδες.

Ο πρόεδρός τους, Woodrow Wilson, τους έπεισε να δώσουν το αίμα τους για τη δημοκρατία.

Ένα χρόνο πριν όμως, ο ίδιος πρόεδρος είχε υποσχεθεί ότι η Αμερική δεν θα έμπαινε στον πόλεμο.

Όταν έκανε την καμπάνια του ο πρόεδρος Wilson το 1916,
το σύνθημά του ήταν: «Μας γλίτωσε από τον πόλεμο».
Η ιδέα ήταν ότι πρόκειται για ευρωπαϊκή διαμάχη,
που δεν είχε σχέση με την αμερικανική δημοκρατία.

Όταν οι ΗΠΑ ετοιμάζονταν να μπουν στον πόλεμο, αυτό ήταν πρόβλημα.

Stuart Ewen, συγγραφέας και ιστορικός.

Το ζήτημα για τον Λευκό οίκο του Wilson
ήταν πώς να χειραγωγήσουν τις μάζες υπέρ του πολέμου.

Ο Wilson θα επέβαλε την επιλογή ως υποχρεωτική.

Chris Hedges, δημοσιογράφος.

Μέσα στο Λευκό οίκο, κάποιοι προτιμούν μία άλλη λύση. Κάποιοι σύμβουλοι του Wilson, πρότειναν να δημιουργήσουν ένα σύστημα βασισμένο στη μαζική προπαγάνδα, που θα γοήτευε τα πλήθη και θα τα έδενε στο άρμα του πολέμου.

Έπρεπε να στηθεί ένα πνευματικό οπλοστάσιο, ένας μηχανισμός που θα πουλούσε τον πόλεμο στον λαό των ΗΠΑ, που θα διαφήμιζε τον πόλεμο.

Ξεκινάει μια τεράστια προπαγανδιστική εκστρατεία. Εμπνέεται από τους κώδικες της διαφήμισης και της ψυχαγωγίας, κυρίως του πιο δημοφιλούς από αυτούς, του κινηματογράφου.

Αστέρες όπως ο Charlie Chaplin ή ο Douglas Fairbanks, καλούνται να ξεσηκώσουν τα πλήθη. Χιλιάδες χαρισματικά άτομα επιρροής μεταφέρουν το μήνυμα της κυβέρνησης στη χώρα.

Επιχειρηματίες, ιερωμένοι, άνθρωποι κύρους σε τοπικό επίπεδο εκφράζονται δημοσίως υπέρ του πολέμου.

Πριν να ξεκινήσει μία ταινία,
σηκωνόταν κάποιος από το κοινό
δήθεν αυθορμήτως
κι έλεγε σε μία ομιλία λίγων λεπτών
γιατί έπρεπε να μπούμε στον πόλεμο.

Shelley Spector, ιδρύτρια Μουσείου Δημοσίων Σχέσεων.

Για να οργανώσει τον τεράστιο μηχανισμό, ο Wilson εγκαθίδρυσε ειδική υπηρεσία, την Επιτροπή Creel.

Μαζεύει επαγγελματίες της επικοινωνίας. Δημοσιογράφους, διαφημιστές, πρακτορεία τύπου. Μεταξύ τους, ένας νεαρός 26 ετών, που έχει χτίσει όνομα διαφημιστή στον τομέα της ψυχαγωγίας. Ονομάζεται Edward Bernays.

Όπως τα περισσότερα μέλη της Επιτροπής, ο Bernays συμφωνεί με την άποψη για το πλήθος που επικρατεί στην ελίτ της δυτικής εξουσίας. Οι θεωρίες της άποψης είχαν διατυπωθεί είκοσι χρόνια νωρίτερα από τον γάλλο Gustave Le Bon. Στο βιβλίο του Ψυχολογία των μαζών, αποκρυπτογραφεί την ιδιαίτερη συμπεριφορά της μάζας.

Η βασική ιδέα ήταν ότι οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να σκεφτούν λογικά.
Είναι αδύνατον να συνεννοηθείς μαζί τους με επιχειρήματα.
Είναι μικρόβια. Συμπεριφέρονται σαν ιοί. Ζώα, στο έλεος του νωτιαίου μυελού τους.

Παρουσίαζε την ανατομία της μάζας ως μία ομάδα ατόμων που στερούνταν της λογικής σκέψης.

Stuart Ewen, συγγραφέας και ιστορικός.

Φτάσαμε πολύ γρήγορα στη χρήση ψυχολογικών μεθόδων,
για να παρακάμψουμε την κριτική σκέψη και να χτυπήσουμε τα σπλάχνα.

Stuart Ewen, συγγραφέας και ιστορικός.

Ο πόλεμος είχε δαιμονοποιήσει τους «ούννους της Γερμανίας». Έτσι, βγήκαν ιστορίες με μωρά καρφωμένα σε ξιφολόγχες στο Βέλγιο.

Είχε να κάνει με τη χρήση πολύ δυνατών συμβόλων, που είναι βαθιά ριζωμένα στο πνεύμα μας, για να υποβαθμίσουν το αληθινό μήνυμα.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μετατραπεί ταχύτατα
ένας πληθυσμός ειρηνιστών σε φανατικούς αντιγερμανούς.

Για παράδειγμα, η Συμφωνική της Βοστόνης δεν έπαιζε πια Μπετόβεν,
γιατί δεν ήθελε να τη συσχετίζουν με αυτή την κτηνωδία.

Η επιτροπή Creel ήταν πολύ αποτελεσματική.

Noam Chomsky, καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης.

Σε λιγότερο από ένα χρόνο, η Επιτροπή Creel μετέτρεψε τη γνώμη του κόσμου χωρίς βία ούτε πολιτική αλλαγή.

Για τους καπετάνιους της βιομηχανίας, όπως ο Rockefeller, ο Carnegie και ο J. P. Morgan, η επιτυχία αυτών των μεθόδων προπαγάνδας ανοίγει προοπτικές τη σωστή στιγμή.

Από το τέλος του 19^ου αιώνα, μία σειρά από απεργίες, διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες, συνταράσσουν τη χώρα. Η άνοδος στην εξουσία του βιομηχανικού καπιταλισμού στις ΗΠΑ και σε όλο τον εκβιομηχανισμένο κόσμο ήταν αιτία φτωχοποίησης για κάποιους.

Στα ορυχεία, τα εργοστάσια και τα χαλυβουργεία, οι εργάτες ήταν σχεδόν σα δούλοι. Τα σωματεία είχαν διαλυθεί και απαγορευτεί. Υπήρχε πάλη μεταξύ μαζών και ολιγαρχών.

Η εικόνα για τους μεγαλοεπιχειρηματίες
ήταν ότι έκλεβαν
τον πλούτο της κοινωνίας
συσσωρεύοντας τα κέρδη για λογαριασμό τους.

David Miller, πολιτικός θεωρητικός και κοινωνιολόγος.

Το 1914 η κατάσταση εκτραχύνθηκε με τη σφαγή 66 απεργών σε ένα εργοστάσιο του Rockefeller. Ο εκατομμυριούχος θεωρήθηκε υπεύθυνος. Γλίτωσε για ελάχιστο από το λιντσάρισμα των εξαγριωμένων.

Ο επιχειρηματικός τομέας πανικοβλήθηκε από τον κίνδυνο να χαθεί ο κόσμος του.

Οι μέθοδοι της Επιτροπής Creel έμοιαζαν ιδανικές για να σταματήσουν τις κοινωνικές διεκδικήσεις. Αφού έβαλαν τον λαό της Αμερικής πρόθυμα στον πόλεμο χωρίς να θιχτεί η δημοκρατία, θα μπορούσαν να προωθήσουν στην εργατική τάξη το κοινωνικό μοντέλο που απέρριπτε: Τον καπιταλισμό.

Έχοντας δοκιμάσει αυτή την κατάσταση και αναγνωρίζοντας τη σημασία των ιδεών ως όπλων,
αποφάσισα να δω αν μπορούσαμε να εφαρμόσουμε αυτά που είχα μάθει στον πόλεμο, σε καιρό ειρήνης.

Edward Bernays, Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων, 1983.

Το 1919, ο Edward Bernays έφτιαξε το πρώτο του γραφείο στη Νέα Υόρκη. Ένα από τα κέντρα εξουσίας της χώρας.

Για να δώσει στίγμα στους υποψήφιους πελάτες διάλεξε τον τίτλο του Συμβούλου Δημοσίων Σχέσεων.

Ο όρος προπαγάνδα είχε πλέον αποκτήσει αρνητικό νόημα. Επινόησαν έναν νέο, λοιπόν.
Ο Edward Bernays ήταν ξεκάθαρος. Πιστωνόταν την πατρότητα του όρου Σύμβουλος Δημοσίων Σχέσεων.
Ο σκοπός ήταν να δώσει νέα πνοή στην προπαγάνδα μετονομάζοντάς την.

Παλιά τεχνική των δημοσίων σχέσεων ή της προπαγάνδας:
Όταν κάτι είναι αντιπαθές, αρκεί να του αλλάξουμε το όνομα και γίνεται αγνώριστο.

David Miller, πολιτικός θεωρητικός και κοινωνιολόγος.

Ο Bernays επηρεαζόταν από τον Walter Lippmann, δημοσιογράφο και συγγραφέα, σημαντικό διανοούμενο της εποχής.

Ο πρώην σύμβουλος του Woodrow Wilson, πίστευε ότι η μάζα ελέγχεται μόνο με την προπαγάνδα.

Τα έγραψε σε ένα βιβλίο, που αλλάζει τις αρχές της δημοκρατικής διακυβέρνησης: «Η κοινή γνώμη».

Οι υπεύθυνοι (εμείς δηλαδή), πρέπει να έχουν έλεγχο και άμυνες
απέναντι στην αφηνιασμένη αγέλη που απειλεί να τους ποδοπατήσει.
Δεν μπορούμε να το κάνουμε δια της βίας. Η καλύτερη λύση είναι αυτό που ο Lippmann
αποκαλούσε «κατασκευή συναίνεσης». Μια νέα τεχνική στην άσκηση της δημοκρατίας.

Noam Chomsky, καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης.

Αυτό που εννοεί είναι, ότι μία επιδέξια προπαγάνδα μπορεί να οδηγήσει τις μάζες να υποστηρίξουν πολιτικές, που είναι εναντίον των συμφερόντων τους.

Οι νέοι ειδικοί δημοσίων σχέσεων από την επιτροπή Creel κυρίως προσλαμβάνονται από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Αποστολή τους είναι να πείσουν την κοινή γνώμη ότι η ευημερία των ιδιωτικών επιχειρήσεων ωφελεί όλο το λαό. Για να επιτευχθεί αυτό, επιβάλλεται ριζική αλλαγή. Να γίνουν οι πολίτες καταναλωτές. Οι αγορές δεν θα αφορούν πια αυστηρά την ανάγκη, αλλά την επιθυμία.

Η οικονομία τρελάθηκε.
Χτίζαμε μεγάλες επιχειρήσεις.
Προσπαθούσαμε να πείσουμε τους καταναλωτές
να ψωνίζουν ό,τι έβγαζαν οι επιχειρήσεις.

Larry Tye, βιογράφος του Edward Bernays.

Ο καπιταλισμός αυτοδιαφημιζόταν. Πούλαγε την ιδέα ότι ο καπιταλισμός κι όχι ο σοσιαλισμός θα προσέφερε καλύτερη ζωή.

Ο Edward Bernays ήταν δάσκαλος στο είδος. Μία από τις πρώτες του επιτυχίες ήταν η διαφημιστική καμπάνια της Beech-nut Packing Company με το διάσημο μπέικον. Ήθελαν να γίνουν οι μεγαλύτεροι παραγωγοί μπέικον στις ΗΠΑ.

Παραδοσιακά, θα έλεγαν ότι είναι καλύτεροι από τον ανταγωνισμό, ότι φτιάχνουν καλύτερο μπέικον από τους άλλους.

Ο Bernays είπε ότι δεν πήγαινε έτσι. Έπρεπε να μεγαλώσουν την αγορά συνολικά.

Ο Bernays θα στηριχτεί στην πετυχημένη σύλληψη της Επιτροπής Creel, τον διαμορφωτή κοινής γνώμης. Χρησιμοποιεί τη δύναμη επιρροής, του πιο σεβαστού επαγγέλματος, του γιατρού.

Παράγγειλε μία μελέτη ρωτώντας γιατρούς και ειδικούς της διατροφής και της υγείας: «Πιστεύετε ότι ισχύει η ιδέα ότι το καλό πρωινό, μας κρατάει;». «Πρέπει να τρώμε πλούσιο πρωινό;».

Η μελέτη καταλήγει στα οφέλη ενός πλούσιου πρωινού. Ο Edward Bernays μεταδίδει τα αποτελέσματά του σε 4.000 γιατρούς σε όλη τη χώρα. Χωρίς να το συνειδητοποιούν, θα περάσουν στους ασθενείς τους ένα εμπορικό διαφημιστικό μήνυμα.

Ακόμα κι αν δεν σας αρέσει το μπέικον, αλλά ενδιαφέρεστε για την υγεία σας
και σας λένε 4.000 γιατροί ότι το μπέικον κάνει καλό, θα το φάτε.

Edward Bernays.

Μέσα σε λίγα χρόνια, το αμερικάνικο πρωινό γίνεται θεσμός. Μία πολιτιστική παράδοση που θα μακροημερεύσει.

Πρωινό χωρίς μπέικον και αυγά είναι σκύλος χωρίς κόκαλο.

Stuart Ewen.

Η ιδέα ότι ακολουθούμε αυτούς, που η γνώμη τους έχει κύρος, είναι η βάση των δημοσίων σχέσεων.

Shelley Spector, ιδρύτρια Μουσείου Δημοσίων Σχέσεων.

Η κατά παραγγελία επιστημονική υποστήριξη από γιατρούς έγινε εργαλείο των δημοσιοσχεσιτών. Μέχρι που παρουσίασαν το τσιγάρο ως προϊόν υγείας και ευεξίας.

Ο Edward Bernays έψαχνε συνεχώς καινοτόμα εργαλεία για να βελτιώνεται. Ειδικά η ψυχανάλυση, τραβάει όλη την προσοχή του. Πιστός στις θέσεις του Sigmund Freud, μεταφράζει τα πρώτα βιβλία του στις ΗΠΑ.

Οι δεσμοί τους ξεπερνούσαν το αυστηρά επαγγελματικό πλαίσιο. Ο Edward Bernays ήταν ανιψιός του Freud.

Ο Bernays είχε πολύ στενούς δεσμούς
σε οικογενειακό και συναισθηματικό πλαίσιο με τον Sigmund Freud.
Η μητέρα του ήταν αδελφή του Freud.
Η αδελφή του πατέρα του ήταν η σύζυγος του Freud.
Οπότε ο Bernays είχε και συγγενική κληρονομιά από Φρόιντ.

Στην παιδική του ηλικία άκουγε κάθε βράδυ στο τραπέζι ιστορίες για το θείο Ziggy.

Shelley Spector, ιδρύτρια Μουσείου Δημοσίων Σχέσεων.

Άκουγα για τη θεωρία της ερμηνείας των ονείρων από το θείο μου.
Άκουγα ότι η ψυχολογία είναι μία σημαντική δύναμη για την αξιολόγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Άκουγα για την καθήλωση, την οπισθοδρόμηση, την καταπίεση.

Edward Bernays.

Ο Bernays ήταν «επαγγελματίας ανιψιός».
Στα δέκα λεπτά μετά την πρώτη συνάντηση ανέφερε ότι είναι ανιψιός του Sigmund Freud.
Δεν ήταν απλώς η σύνδεση με έναν απλό διάσημο,
αλλά με έναν άνθρωπο έξυπνο και επαναστάτη, που είχε αλλάξει την κοινωνία.

Larry Tye, βιογράφος του Edward Bernays.

Οι ιδέες του Freud που υιοθέτησε ο Bernays, ήταν ότι οι άνθρωποι νομίζουν
ότι κυβερνώνται από τη λογική τους, αλλά δεν ισχύει.
Υπακούουν στο ασυνείδητο και το υποσυνείδητο χωρίς να το ξέρουν.
Πρέπει λοιπόν, να παρακάμπτεις τη λογική τους.

Shelley Spector, ιδρύτρια Μουσείου Δημοσίων Σχέσεων.

Ο Edward Bernays βάζει αυτή την ιδέα σε χρήση για έναν πελάτη, την American Tobacco Company.

Η εταιρεία ένιωθε, πως αν δεν ήταν τα ταμπού θα είχε διπλάσια κέρδη. Μόνο οι άντρες μπορούσαν να καπνίζουν δημοσίως.

Ανέθεσαν στον Bernays να κάνει και τις γυναίκες καταναλώτριες καπνού.

Πήγε να δει έναν από τους μαθητές του θείου του Sigmund, κάποιον dr. A.A. Brill.

Του είπε: «Brill, προσπαθώ να πουλήσω τσιγάρα
στις γυναίκες. Τι συμβολίζουν για αυτές;».

Ο Brill απάντησε ότι ήταν απλό. Τα τσιγάρα συμβολίζουν το πέος. Όλες οι γυναίκες θα ήθελαν να έχουν πέος.

«Αν μπορείς λοιπόν, να τους δώσεις ένα,
ακόμα και συμβολικό, θα τους αρέσει πολύ».

Stuart Ewen.

Ήταν η εποχή του αγώνα για την ψήφο, που άρχισαν οι σουφραζέτες το 1919. Στη δεκαετία του ΄20, οι γυναίκες αγωνίζονταν επίμονα για δικαιώματα.

Πήγε και στρατολόγησε γυναίκες της καλής κοινωνίας της εποχής.
Τους είπε ότι θα τραβήξουν την προσοχή.

Δεν ανέφερε την καπνοβιομηχανία που είχε πελάτη,
αλλά την απελευθέρωση των γυναικών.

Larry Tye, βιογράφος του Edward Bernays.

Για να λανσάρει την καμπάνια χρησιμοποιεί ως επικοινωνιακό όχημα μια δημοφιλή μαζική εκδήλωση, την περίφημη πασχαλινή παρέλαση της Νέας Υόρκης.

Έβαλε τις γυναίκες να παρελάσουν στην 5^η Λεωφόρο ανάβοντας τσιγάρο. Τα ονόμασε: «Οι πυρσοί της ελευθερίας». Για να σιγουρευτεί ότι θα προκαλούσε θόρυβο, κάλεσε φωτογράφους από τις μεγάλες εφημερίδες και τα πρακτορεία να το απαθανατίσουν.

Το επόμενο πρωί, οι New York Times το έκαναν πρωτοσέλιδο. Το αντιμετώπισαν ως είδηση, που ήταν όντως άλλωστε.

Μέσα σε πέντε εβδομάδες, τα καπνιστήρια των κινηματοθέατρων στη Νέα Υόρκη δέχτηκαν και γυναίκες καπνίστριες, πράγμα που δεν είχε ξαναγίνει.

Μια παμπάλαια παράδοση καταρρίφθηκε με μία πράξη.

Μέσα σε δέκα χρόνια άλλαξαν ριζικά οι καταναλωτικές συνήθειες των αμερικάνων ως αποτέλεσμα της δουλειάς των υπευθύνων δημοσίων σχέσεων.

Άλλαξε ως και η εικόνα των καπετάνιων της βιομηχανίας. Ο John Rockefeller κάνει δωρεές και παύει να είναι μισητός καπιταλιστής. Γίνεται φιλάνθρωπος.

Τα γραφεία επικοινωνίας ανθούν. Η λεωφόρος Madison στη Νέα Υόρκη έχει γίνει το κέντρο των διαφημιστών στις ΗΠΑ.

Ο Edward Bernays έχει γίνει ο πιο περιζήτητος δημοσιοσχεσίτης. Ζει σε σουίτα πολυτελούς ξενοδοχείου, όπου υποδέχεται τους πλουσιότερους και τους ισχυρότερους.

Ο πατέρας μου ήταν κοσμικός.
Έκανε συνέχεια πάρτι.
Καλούσε όλους τους επιτυχημένους. Αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες,
δικηγόρους, πολιτικούς, εκδότες. Την αφρόκρεμα.

Anne Bernays, κόρη Edward και μυθιστοριογράφος.

Ο κόσμος δεν ήξερε ποιος ήταν. Τον ήξεραν όποιοι τον χρειάζονταν κι αυτοί τους οποίους χρειαζόταν.

Το 1929, ο Edward Bernays δημοσιεύει την «Προπαγάνδα», τον καρπό δέκα χρόνων εμπειρίας. Εκθέτει τις αρχές και τις τεχνικές χειραγώγησης των μαζών σε καθεστώς δημοκρατίας.

Το έργο τον κάνει οραματιστή.

Η προπαγάνδα πειθαρχεί την κοινή γνώμη, όπως ο στρατός τους στρατιώτες.

Αυτή η ομολογία είναι απόδειξη της τεράστιας δύναμης της προπαγάνδας,
τόσο, που ακόμα κι όταν το παραδέχεται ο χειραγωγός,
να μην μπορούν να του αντισταθούν τα υποκείμενά του.

Chris Hedges, δημοσιογράφος.

Οι ναζί επηρεάστηκαν πολύ από την αμερικάνικη προπαγάνδα του Bernays και της βιομηχανίας δημοσίων σχέσεων.

Ο Γκέμπελς τη μελέτησε και την προσάρμοσε στους σκοπούς του με μεγάλη επιτυχία, δυστυχώς.

Noam Chomsky, καθηγητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Μασαχουσέτης.

Το Κραχ του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης στις 24 Οκτωβρίου 1929, εξανέμισε τη φαινομενική ισορροπία του καπιταλιστικού μοντέλου της δεκαετίας του ΄20.

Οι ΗΠΑ μπαίνουν σε μία περίοδο ύφεσης χωρίς προηγούμενο. Δεκάδες χιλιάδες αμερικάνοι μένουν στο δρόμο άνεργοι.

Οι επιχειρήσεις που είχαν πουλήσει οι δημόσιες σχέσεις στη δεκαετία του ΄20, ήταν σαν ενσάρκωση του Διαβόλου.

Stuart Ewen.

Με την εκλογή του στην προεδρία το 1932, ο Φραγκλίνος Ρούσβελτ φάνηκε ικανός να τα αλλάξει όλα. Ήξερε, πως για να κερδίσει την εμπιστοσύνη του λαού, χρειαζόταν τη συναίνεση του πλήθους. Απευθύνεται κι αυτός στους υπεύθυνους δημοσίων σχέσεων.

Κάνουν τον Ρούσβελτ κεντρικό πρόσωπο μιας επικοινωνιακής καμπάνιας χωρίς προηγούμενο.

Για να φανεί άνθρωπος του λαού εμφανίζεται συστηματικά σε εικόνες οικογενειακής καθημερινότητας, όπως κανένας πρόεδρος πριν.

Όλο αυτό ήταν απλώς και μόνο δημόσιες σχέσεις.

Ο τρόπος που καθόταν ο Ρούσβελτ στο αμάξι του και χαιρετούσε
σαν ενθουσιώδης νεαρός, όλα αυτά είναι σύμβολα.

Anne Bernays, κόρη Edward και μυθιστοριογράφος.

Όμως, τα σύμβολα δεν αρκούν για τον Ρούσβελτ. Επιλέγει κι άλλη μέθοδο, την παιδαγωγική. Εξηγεί στους συμπατριώτες του με ποια πολιτική θα επαναφέρει τη χώρα.

Με τους συμβούλους του, φτιάχνουν τις «Συζητήσεις πλάι στο τζάκι», χαλαρές ραδιοφωνικές συζητήσεις, που έβγαιναν επί μία δεκαετία.

Είχε μία φωνή που καθησύχαζε. Μιλούσε στον ακροατή με σεβασμό και ως ίσος. Αυτό γέμιζε τον κόσμο εμπιστοσύνη.

Οι «Συζητήσεις πλάι στο τζάκι» ήταν μία ιδέα για να κάνουν ένα ακατανόητο σύστημα κατανοητό στον κόσμο.

Ο πρόεδρος λανσάρει μια σειρά ντοκιμαντέρ, που εξηγούν το εμβληματικό του πρόγραμμα, τη «Νέα Συμφωνία». Βασίζεται στον κρατικό παρεμβατισμό για την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Για να γίνουν κατανοητές οι προθέσεις της, η κυβέρνηση Ρούσβελτ προσλαμβάνει μία ομάδα φημισμένων φωτογράφων και συγγραφέων, για να δείξουν στο λαό των ΗΠΑ τις συνέπειες της κρίσης στη χώρα.

Δεν ήταν ένα μάτσο ακόλουθοι τύπου από τη διαφήμιση ή τις δημόσιες σχέσεις. Ήταν άνθρωποι που σκέφτηκαν πολύ τη χρήση των εικόνων, που έκανε τους ανθρώπους εξυπνότερους από πριν.

Ο λαός ανακαλύπτει μία Αμερική που δεν γνώριζε.

Η συναισθηματική και συμβολική δύναμη των εικόνων σημαδεύει τα πνεύματα. Επανέρχεται η ιδέα ότι δεν πρέπει να χωρίζουμε το συναίσθημα από τη λογική. Σε κάποιο βαθμό, αυτό γεννά συναίνεση. Όμως, με την τάση να είναι μία συνειδητή συναίνεση.

Δεν είναι κακό να θέλεις να είσαι πειστικός, με την προϋπόθεση ότι δεν γίνεσαι χειριστικός. Να μην εμποδίζεις τον κόσμο να δει την πραγματικότητα.

Stuart Ewen.

Επανεκλεγόμενος θριαμβευτικά το 1936, ο Ρούσβελτ ξεκινά τη μεταρρύθμιση του περιορισμού της δύναμης τραπεζών και επιχειρήσεων.

Αποφασίστηκε να δημιουργηθεί μία συμμαχία μεταξύ των εργατών και της μεσαίας τάξης που είχε διαλυθεί, εναντίον των πλουσίων και των μεγάλων επιχειρήσεων.

Ο επιχειρηματικός κόσμος έβλεπε τη Νέα Συμφωνία ως καταστροφή.

Σχεδόν όλες οι μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις ανήκαν στον Εθνικό Σύνδεσμο Βιομηχάνων. Το βασικό τους πρόγραμμα ήταν το πρόγραμμα δημοσίων σχέσεων.

Αποφάσισαν να πουλήσουν την ιδέα ότι οι επιχειρήσεις φέρνουν την επιτυχημένη ζωή, που ο Ρούσβελτ πρόβαλλε ως επιτυχία της κρατικής παρέμβασης.

Για τον Σύνδεσμο Βιομηχάνων έπρεπε να επανέλθει το γρηγορότερο η εμπιστοσύνη του λαού στον καπιταλισμό.

Θα έκαναν λοιπόν καμπάνια κόντρα στην προεδρική για να το πετύχουν. Επί είκοσι χρόνια οι βιομηχανίες προβάλλουν μία εξιδανικευμένη εικόνα της κοινωνίας, που είναι πάντα θελκτική στον λαό.

Πουλούσαν ένα όνειρο τυλιγμένο με αμερικανικές αξίες.

Shelley Spector.

Και η βιομηχανία στρέφεται στην παιδαγωγική για ευαισθητοποίηση. Απευθύνεται στους καταναλωτές του μέλλοντος, στα παιδιά.

Για να αγγίξουν την πλειοψηφία οι εταιρείες πάνε αυτές να βρούνε τον κόσμο στο σπίτι του.

Μέχρι τη δεκαετία του ΄50, ένα διάσημο διαφημιστικό καραβάνι οργώνει τους δρόμους της Αμερικής, η «Παρέλαση της Προόδου» της General Motors.

Όποιοι εμπλέκονταν σε αυτά τα προγράμματα είχαν ένα μακρινό όραμα. Αν και ήξεραν ότι δεν θα προλάβουν να δουν όσο ζουν την ολοκλήρωση των επιθυμιών και των στόχων τους, δεν τους πείραζε. Ήξεραν ότι αυτό θα πάρει κάποιες γενιές.

Stuart Ewen.

Το 1939 η Νέα Υόρκη είναι η βιτρίνα του αμερικάνικου τρόπου ζωής. Για πρώτη φορά η πόλη υποδέχεται μία διεθνή έκθεση. Ήταν από τις μεγαλύτερες εκδηλώσεις δημοσίων σχέσεων στην ιστορία της βιομηχανίας.

Ο Edward Bernays είναι ο βασικός διοργανωτής της. Ο ρόλος του ήταν να προωθήσει τη διεθνή έκθεση και τα περίπτερα και να φέρει μεγάλες εταιρείες όπως τη General Motors, που ήταν πελάτες του στη δεκαετία του ΄30.

Ονόμασε την έκθεση «DemocraCity». Ήθελε να φτιάξει ένα κράμα δημοκρατίας και καπιταλισμού.

Πολλές μεγάλες εταιρείες είχαν περίπτερα που δεν μιλούσαν για το παρόν, αλλά για το μέλλον. Οι άνθρωποι το λατρεύουν αυτό. Όταν μιλάς για το μέλλον, φαντάζεσαι ό,τι θες.

Στη διεθνή έκθεση προβαλλόταν ένα ντοκιμαντέρ για μία οικογένεια μεσοδυτικών. Ο γιος είναι σοσιαλιστής, ενώ η κόρη ζει στη Νέα Υόρκη κι έχει σχέση με ένα καθηγητή Πλαστικών Τεχνών, κομμουνιστή. Η ιστορία έχει τίτλο: «Οι Middleton πάνε στην έκθεση». Τους παρακολουθούμε στην επίσκεψή τους στο περίπτερο Westinghouse. Η ταινία ήταν χορηγία της εταιρείας ηλεκτρισμού Westinghouse.



Οι Middleton πάνε στην έκθεση, 1939.


Η γιαγιά θαυμάζει όλα αυτά που θα έρθουν στην κουζίνα. Πείθεται ότι το παρελθόν δεν είναι τίποτα εμπρός στο μέλλον. Όλοι θα έχουν ρομπότ για τα πιάτα. Η καλή ζωή είναι μία ανάσα μακριά, είναι αύριο.

Μας δείχνει πώς ανακαλύπτοντας το ευχάριστο βιομηχανικό μέλλον ο νεαρός εγκαταλείπει τις αντικαπιταλιστικές ιδέες και γίνεται υμνητής του καπιταλισμού. Ξαφνικά οι άνθρωποι είχαν μόνο ένα όραμα της δημοκρατίας. Μία καπιταλιστική δημοκρατία.

Αποτελεσματική και ευρύτατη η επικοινωνιακή καμπάνια είχε και κάποιες αμφισβητήσεις. Κάποιοι αντιδρούν στην χειραγώγηση της σκέψης με τις δημόσιες σχέσεις.

Μια κατηγορία που απευθύνεται άμεσα στον Edward Bernays: «Η σύγχρονη επιστήμη δίνει στους διαμορφωτές της κοινής γνώμης, όπλα μαζικού εντυπωσιασμού, τα οποία δολοφονούν το μυαλό».

Οι περισσότεροι θα θύμωναν θιγμένοι από μία τέτοια κατηγορία.
Ο Eddie Bernays τη λάτρεψε. Αποδείκνυε ότι όντως επηρέαζε την κοινή γνώμη.
Δεν την αξιολογούσε ως αρνητική. Καλυπτόταν πίσω από το πέπλο ότι δρούσε για το γενικό καλό.

Larry Tye.

Μέρος αυτού του συστήματος είναι μία ανταγωνιστική μάχη και μέρος αυτής της μάχης
είναι η ανταγωνιστική προπαγάνδα, η ανταγωνιστική διαφήμιση,
να αγωνίζεσαι για την αγορά μέσα στην αγορά, που βασίζεται στον ελεύθερο και ανοικτό ανταγωνισμό.

Edward Bernays

Δεν είναι ελεύθερος ανταγωνισμός γιατί κοστίζει.
Οι μεγάλες επιχειρήσεις και κάποιες φορές οι κυβερνήσεις κερδίζουν πάντα, γιατί έχουν τα μέσα.
Αυτό σημαίνει ότι κερδίζουν τελικά, λόγω των προνομίων τους.

Ένας απλός άνθρωπος που θέλει να κάνει προπαγάνδα στο δήθεν ελεύθερο ανταγωνισμό,
έχει πάντα ισχνά μέσα εμπρός στους ισχυρούς.

David Miller.

Η είσοδος των ΗΠΑ στον πόλεμο το 1941 διέκοψε τη διαμάχη για τις δημόσιες σχέσεις.

Η προπαγάνδα επανέρχεται να στηρίξει τον πόλεμο με τις τεχνικές που είχε πριν είκοσι χρόνια η Επιτροπή Creel.

Αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο κόσμος των επιχειρήσεων έκανε μαζική επίθεση για να αναχαιτίσει τους προοδευτικούς της Νέας Συμφωνίας. Η επίθεση από τον τομέα των δημοσίων σχέσεων και από τον ίδιο τον Bernays είναι για τη διεκδικητικότητα των εργατών μετά τον πόλεμο. Από το 1945 έως το 1946 σχεδόν δέκα εκατομμύρια εργάτες βγαίνουν στο δρόμο παραλύοντας τη χώρα.

Τότε, οι μεγαλοβιομήχανοι επιβάλλουν στον πρόεδρο Harry Truman νόμο, που περιορίζει τις απεργίες και τα συνδικάτα.

Μετά, αναθέτουν στους επαγγελματίες της επικοινωνίας να παρουσιάσουν τους διαδηλωτές ως εχθρούς των αξιών της Αμερικής.

Στη δεκαετία του 1950 είχαμε κάποιες πολύ μελετημένες μαζικές καμπάνιες.
Κατέλαβαν σχολεία, πανεπιστήμια, αθλητικούς συλλόγους, εκκλησίες και εργοστάσια.
Οργάνωναν υποχρεωτικά μαθήματα «αμερικανισμού», αρμονίας και μάχης κατά του εχθρού.
Εννοείται, ότι χρησιμοποιούσαν και τον αντικομμουνισμό.

Noam Chomsky.

Όλοι οι αμερικάνοι φοβούνται τον πυρηνικό πόλεμο.
Θυμάμαι, που έμπαινα κάτω από το θρανίο στο σχολείο, όπως όλοι.

Anne Bernays.

Η αμερικανική κοινωνία είχε ομαδική παράνοια. Περίμεναν επίθεση από τους ρώσους, την πυρηνική επίθεση.
Αυτό το εθνικό κλίμα άγχους και φόβου χρησιμοποιείται από τις δημόσιες σχέσεις για τα ιδιωτικά συμφέροντα.

Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50 μια μικρή, ειρηνική χώρα, θα γίνει η προσωποποίηση του κομμουνισμού, που πρέπει να παταχθεί. Στις 15 Μαρτίου 1951, ο Jacobo Árbenz εκλέγεται δημοκρατικά πρόεδρος της Γουατεμάλας. Μία από τις πρώτες του αποφάσεις είναι να εξαγοράσει το κράτος τις αναξιοποίητες γαίες για αναδιανομή στους φτωχούς. Τα 3/4 αυτών των γαιών ανήκουν σε μια πολυεθνική των ΗΠΑ, τη United Fruit Company.

Για τη United Fruit Company η απόφαση του προέδρου Árbenz απειλούσε τα συμφέροντά της. Αρχίζει η ενημερωτική αντεπίθεση. Ανατίθεται σε έναν από τους βασικούς συμβούλους της, τον Edward Bernays.

Για λογαριασμό της εταιρείας ο Edward Bernays έπεισε τους περισσότερους αμερικάνους και αρκετούς γουατεμαλέζους ότι η κυβέρνηση της Αριστεράς που είχε μόλις εκλεγεί κι έστηνε ένα αρχαϊκό σύστημα οικονομίας, ήταν προγεφύρωμα για τη Σοβιετική Ένωση. Ο Edward Bernays εξαπέλυσε ψυχολογικό πόλεμο πιο βαθύ και πιο αποτελεσματικό από αυτόν της κυβέρνησης των ΗΠΑ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βάφτισε την καμπάνια του με μία έκφραση από τον πόλεμο: Media Blitz.

Ο όρος σημαίνει ότι περνάς την ώρα σου στο τηλέφωνο με δημοσιογράφους κύρους και τους δίνεις τακτικά την ύλη για το ρεπορτάζ τους. Ο Bernays δημιούργησε δικό του γραφείο πληροφόρησης μόνο για το θέμα της Γουατεμάλας.

Το γραφείο αυτό, που επισήμως δηλωνόταν ως ανεξάρτητο, το χρηματοδοτούσε η United Fruit Company.

Διοχετεύει τον τύπο πληροφορίες για τη δήθεν κομμουνιστική Γουατεμάλα. Οργανώνει ως και δωρεάν ταξίδια
για να πάει εκεί δημοσιογράφους.

Οι δημοσιογράφοι μετέδιδαν τελικά τις πληροφορίες που ήθελε.

Κάποιοι από αυτούς που συμμετείχαν στα ταξίδια, μου είπαν ότι κατάλαβαν μετά από χρόνια,
δυστυχώς όχι εγκαίρως, ότι τους χρησιμοποίησε ο Bernays για λογαριασμό της United Fruit Company. Δεν το είχαν αντιληφθεί τότε.

Ο Edward Bernays έπαιξε με τον τρόμο για τους σοβιετικούς και την άνοδο του κομμουνισμού σε υπερβολικό βαθμό.
Αυτό έπαιξε ρόλο στο να πειστεί η αμερικανική κυβέρνηση ότι έπρεπε να παρέμβει στη Γουατεμάλα.

Larry Tye.

Τον Ιούνιο του 1954, ο πρόεδρος Árbenz ανατρέπεται από τον Castillo Armas με την καθοριστική στήριξη της CIA. Με την άνοδό του στην εξουσία ξεκινά ένας εμφύλιος, που θα κρατήσει σαράντα χρόνια και θα αφήσει πάνω από 200.000 νεκρούς.

Η προπαγανδιστική καμπάνια του Bernays κράτησε τρία χρόνια. Βοήθησε να υποσκαφθεί μία αριστερή κυβέρνηση που είχε εκλεγεί δημοκρατικά.

Επικίνδυνο αυτό, όχι μόνο για τη Γουατεμάλα, αλλά γιατί εγκαινίασε ένα νέο δρόμο εξωτερικής πολιτικής.

Οι ΗΠΑ μπορούσαν να παρεμβαίνουν και να έχουν αποτέλεσμα.
Αυτό δεν έπιασε βέβαια στην Κούβα, που δεν μπόρεσαν να ρίξουν τον Κάστρο.
Και κάποια χρόνια αργότερα στο Βιετνάμ, που πήγαμε να επιβάλλουμε το καθεστώς που θέλαμε στο Νότο.

Larry Tye.

Ένα χρόνο μετά το πραξικόπημα στη Γουατεμάλα, ο Bernays δημοσιεύει τη «Μηχανική της Συναίνεσης», θεωρητικό και πρακτικό οδηγό δημοσίων σχέσεων για τις νέες γενιές.

Μέσα σε σαράντα χρόνια, ο Edward Bernays μετέτρεψε την ιδέα της χειραγώγησης των μαζών σε πραγματικότητα βαθιά ριζωμένη σε όλες τις κοινωνικές σφαίρες.

Το 1990, πέντε χρόνια πριν το θάνατό του, ο Edward Bernays ψηφίζεται από το Life μέσα στους εκατό αμερικάνους που επηρέασαν τον 20^ό αιώνα.

Δεν νομίζω ότι ο πατέρας μου είπε ψέματα επίτηδες.
Ίσως και να το έκανε.
Όμως, η αλήθεια έχει διάφορες όψεις και δεν μπορούμε να τις απομονώνουμε.

Anne Bernays.

Όταν έχεις ανθρώπους που ξέρουν το ρόλο τους,
όπως στην περίπτωση του Bernays, που ήταν μηχανικός της συναίνεσης,
η δημοκρατία γίνεται παρωδία.

Stuart Ewen.

Δεν είναι απλώς θέμα επιχειρημάτων και πειθούς. Είναι μια μετατροπή ολόκληρης της κοινωνίας.
Αυτή είναι η ουσία της προπαγάνδας και των δημοσίων σχέσεων.
Προωθούμε στόχους και συμφέροντα, που παραγγέλνουν ισχυροί πελάτες. Μεγάλες επιχειρήσεις ή κυβερνήσεις.

David Miller.

Ποιους στόχους κυνηγάμε;
Δουλεύουμε για έναν πελάτη. Αν όμως αυτός ο πελάτης δεν εκπροσωπεί τον γενικό πληθυσμό; Αυτό είναι πρόβλημα.
Αυτό σημαίνει ότι κάποια ιδιωτικά συμφέροντα ή ένας μικρός αριθμός προσώπων
πουλούν παραμύθια στην κοινή γνώμη και τα επενδύουν με χαρακτήρα επείγουσας κατάστασης
κι έτσι κάνουν το μυαλό μας ό,τι θέλουν.

Stuart Ewen.